"Ik wil jullie graag vertellen wat mij bezighoudt"

Vorige week hebben jullie, samen met De Standaard, de resultaten gepresenteerd van een enquête bij duizend Vlamingen over wat de Vlaming bezighoudt. Ik was, als veertienjarige, niet een van die duizend, want jullie hebben je gericht op personen van 18 tot 75 jaar. Toch wil ik jullie graag vertellen wat mij bezighoudt.

Die vervelende puistjes op mijn neus, natuurlijk, en dan vooral hoe ik ze in godsnaam weg kan krijgen. En hoe de Rode Duivels zullen presteren op het WK.  En ja, ook hoe de nieuwe versie van FIFA eruit gaat zien. Maar eerlijk gezegd maak ik me meer zorgen om de wereld. Ik ben veertien en met de wereld waarin ik opgroei lijkt het van kwaad naar erger te gaan. Ik vind dat geen geruststellende, laat staan fijne gedachte.

Die wereld van ons zijn we serieus aan het verknoeien. We kappen oerwouden om, gieten tonnen plastic in de oceaan, laten duizenden planten- en diersoorten verdwijnen en pompen de atmosfeer vol met CO2 en andere broeikasgassen. Het klimaat en het ecosysteem raken ontregeld, de aarde warmt op en uiteindelijk zullen de levensomstandigheden zeer extreem en soms onleefbaar worden. Dat is niet nieuw, we weten al jaren hoe erg het met onze planeet gesteld is. Sinds Al Gores An Inconvenient Truth kan ook het grote publiek niet meer om dit probleem heen. Je zou denken dat de mensheid, oog in oog met zo'n dreiging, meteen in actie zou schieten. Dat we met zijn allen alles in het werk zouden stellen om ons eigen leefmilieu te redden. Maar neen, in plaats van het dramatische tij te keren, doen we rustig verder.

Omdat de economie moet draaien en winst heilig is, doen we alsof er niks aan de hand is. In 2015 zijn er in het Braziliaanse Amazonewoud, de longen van de aarde, 16% meer bomen gekapt dan het jaar ervoor. Elke minuut wordt er een hoeveelheid plastic ter grootte van een grote vuilniskar in de oceaan gedumpt. En de opwarming van de aarde heeft steeds zichtbaarder gevolgen: de permafrost op Spitsbergen ontdooit, de gletsjers in de Himalaya smelten aan een onrustbarend hoog tempo en volgens een rapport van Climate Central is drie vierde van de overstromingen langs de kust van de VS tussen 2005 en 2014 te wijten aan de opwarming van de aarde.

De mens zorgt niet alleen slecht voor het milieu. Voor zijn medemens is hij al niet beter. Onlangs las ik dat de helft van de rijkdom in handen is van één procent van de wereldbevolking en dat de acht rijkste mensen van de wereld evenveel bezitten als de 50% armsten. Ik kon mijn ogen niet geloven.

Terwijl de rijken der aarde zich wentelen in decadente luxe, sterven er elk jaar tien miljoen mensen van de honger. Zo'n 10% van de wereldbevolking heeft niet genoeg eten. Meer dan een miljard mensen verdienen minder dan één euro per dag. En wat doen we om komaf te maken met die schrijnende ongelijkheid? Niets!

De kloof tussen arm en rijk wordt integendeel steeds groter. In 2011 bezaten de 388 rijkste mensen evenveel als de armste helft van de wereldbevolking. In 2016 waren dat maar 62 meer. En in 2017 dus maar acht! Even dacht ik nog dat dit vooral om een verschil tussen Noord en Zuid ging. Maar neen, in België doen we het al niet beter. Eén vijfde van de kinderen in ons land leeft onder de armoedegrens, in Brussel zijn dat er zelfs twee op vijf. In een welvarend land als België, waar we om de haverklap om de oren worden geslagen met nieuwe smartphones en spelconsoles en elke inwoner gemiddeld één kilo voedsel per dag weggooit, is het toch onvoorstelbaar dat één op de vijf kinderen opgroeit in een gezin waar niet genoeg geld is om menswaardig te leven!

Is het in zo'n wereld verwonderlijk dat mensen op zoek gaan naar een beter leven? Over de hele wereld zijn 65.5 miljoen mensen op de vlucht. Dat is er één op 113. Eén op de 113! En wat doen wij? In plaats van de oorzaken van de vluchtelingencrisis aan te pakken, armoede en hongersnood uit de wereld te helpen en plaatselijke conflicten op te lossen, laten we al deze mensen aan hun lot over. En als ze dan toch op de vlucht slaan, laten we ze in gammele bootjes kapseizen op de Middellandse Zee, creperen in erbarmelijke tentenkampen in Calais of roepen we met zijn allen dat ons land er nu toch echt geen vluchtelingen meer kan bij nemen. Waar halen wij, rijke en verwende westerlingen, het recht vandaan om anderen de kans op een beter leven te ontzeggen?

Deze wereld is geen veilige plek. Over de hele wereld worden mensen door oorlogen uit hun land verdreven. Maar ik heb lang gedacht dat oorlog iets ver van mijn bed was, dat ik hier, in Europa, in België, veilig was. Want in het westen was er al lang geen oorlog meer. Maar plots weet ik dat niet meer zo zeker. 

In Hiroshima en Nagasaki heeft de mens gezien wat een atoombom kan aanrichten. In de daaropvolgende decennia, de tijd van de Koude Oorlog, was er steeds de dreiging van een kernoorlog. Na de val van de Berlijnse muur leek het gevaar geweken. Maar nu, nog geen dertig jaar later, is een nucleaire oorlog plots niet meer ondenkbaar. Nu in de recente escalaties tussen de Verenigde Staten en Noord-Korea twee wereldleiders met hun spierballen rollen, komt onze broze veiligheid meteen al in het gedrang.

Neen, ik heb geen kant-en-klare oplossing voor al deze problemen. Maar ik kan er eerlijk gezegd met mijn verstand niet bij dat de 21ste-eeuwse mens, met al zijn kennen en kunnen én al de lessen die we kunnen trekken uit de geschiedenis, niet in staat is om een wereld te creëren waar ieder mens het goed heeft, een maatschappij te vormen die zichzelf geen schade toebrengt. 

Zal het de huidige generatie lukken om het tij te keren, of komt alles op de schouders van de onze terecht? Want onze generatie zal geen keuze hebben: ze zal deze problemen wel moeten oplossen om grote ecologische en humanitaire rampen te vermijden

Met vriendelijke groeten,
Wouter

Friedl' Lesage belde Wouter op in Touché, nav De Grote Levensvragen van Radio 1