10 jaar na de dodelijke Pukkelpopstorm: kan dit vandaag nog gebeuren?

Donderdag 18 augustus 2011 begon als een hete, plakkerige dag waarop zestigduizend festivalgangers afzakten naar de weide in Kiewit voor dag 1 van Pukkelpop. Niets leek bij de opening te wijzen op regen of buien, hoewel code oranje voor onweer actief was. De zon scheen volop, bier en zweet vloeiden rijkelijk. Toch waren de eerste voortekenen na de middag al zichtbaar onder de vorm van altocumulus castellanus wolken, kasteeltorenvormige wolken die onstabiel weer aankondigen.

Terwijl rond 18.15 uur duizenden fans genoten van het optreden van de Britse band Skunk Anansie op het hoofdpodium, naderde een hevig onweer hen in de rug. De dag leek plots nacht te worden en in enkele minuten tijd veranderde de weide in een inferno van onweer, hagelstenen en forse windstoten.

Onderstaande (sommige onuitgegeven) beelden zijn daar een pijnlijke herinnering aan:

Het waren vooral de ongemeen krachtige valwinden (windstoten onder onweerswolken) die materiële schade en slachtoffers veroorzaakten. Zo stortte een grote tent in, kwam een deel van een lichtconstructie naar beneden en vielen enkele bomen om. Ongeveer 140 mensen hadden medische hulp nodig. Vijf mensen lieten het leven.

Mogen we ons nog verwachten aan dit soort van extreem weer?

De “Pukkelpopstorm” was een uitzonderlijk gewelddadig onweer dat ontstond door een samenloop van verschillende weerkundige fenomenen. Enerzijds leidden warme temperaturen in combinatie met koude bovenluchten voor een grote onstabiliteit en dus veel energie voor onweerswolken. Anderzijds betekende de hoge luchtvochtigheid van die dag een grote hoeveelheid aan voedsel voor onweerswolken. Tot slot zorgde een samenvloeiing van oosten- en westenwind voor extra opwaartse stuwkracht en windschering - plotse verandering van windrichting of -snelheid - wat de ontwikkeling van krachtig onweer in de hand werkt.

Deze ingrediënten vormden samen een explosieve cocktail, met de gekende gevolgen. Niet alleen in Kiewit, maar ook in de rest van Vlaanderen ontstonden hevige en georganiseerde onweders, zogenaamde “supercellen”. In Hasselt viel die dag 58,4 mm neerslag, maar ook in Herenthout (69,0 mm) en in Bertem (70,1 mm) hielden onweders lelijk huis. Dat zijn neerslaghoeveelheden die we normaal gezien mogen verwachten in 3 à 4 weken tijd. Ook onlangs hadden we te maken met dergelijke grote neerslaghoeveelheden. Zo viel er op 14 juli 2021 in Hockai (Stavelot) zo'n 190 mm regen. Maar deze enorme hoeveelheid viel gespreid over 24 uur tijd.

Op vele plaatsen zat er ook hagel bij, hier en daar werden zelfs hagelstenen waargenomen met een diameter van 2 tot 3 centimeter. Toch waren het vooral de valwinden onder de onweerswolken die voor veel schade zorgden. Uit onderzoek achteraf werden de rukwinden op Pukkelpop geschat op 170km/u.

De kans dat dit scenario zich opnieuw afspeelt in ons land is reëel omdat de benodigde ingrediënten voor dit soort van onweders wel vaker voorkomen, al zijn extreme supercellen veeleer zeldzaam in onze streken. Of de klimaatopwarming zal leiden tot meer of nog extremere stormen, daar bestaat nog discussie over, maar warmteonweders zullen deel blijven uitmaken van onze steeds warmer wordende zomers.

Bron: vrtnws.be en De ochtend