50 jaar Woodstock: Dag 1, stem de gitaren voor de zwanenzang van een tijdperk
Een halve eeuw geleden ging het festival van Woodstock van start. Het was bedoeld om drie dagen te duren, maar het werden er vier. Dat kwam door de enorme vertragingen en wachttijden, onder meer veroorzaakt door het erg slechte weer. Hoewel Woodstock niet het grootste of beste festival uit de muziekgeschiedenis is, bleef het toch het meest hangen in de herinnering. Hoe komt dat? Dat onderzoeken we in vier bijdragen. Eerst de aanloop en de eerste dag.
De mens heeft vanaf de dageraad van zijn geschiedenis muziek in open lucht gemaakt, in groep, voor een grote menigte. Het zal ooit wel begonnen zijn met rituelen of religieuze plechtigheden. Wat is er leuker dan op zomerse dagen en nachten in openlucht naar muziek luisteren, met iets lekkers te eten en te drinken erbij?
(Lees aub telkens verder onder de foto)
Jazz en yéyé
De eerste openluchtconcerten in het interbellum die de naam "festival" kregen, hadden jazz op de affiche. Na 1945 steeg dat aantal evenementen, zeker in de Verenigde Staten, en dat liep gelijk met de opkomst van de eerste jeugdstijlen: nozems, beatniks, rockers, hippies.
In juli 1959 ging het piekfijn georganiseerde Newport Folk Festival van start op Rhode Island. Het festival lokte in de jaren 60 telkens een paar 10.000 toeschouwers. In 1969 traden onder meer Johnny Cash, Kris Kristofferson, The Everly Brothers, James Taylor, Arlo Guthrie, Joni Mitchell, Van Morrisson en Pete Seeger op. De bocht van folk naar rock en pop was ingezet.
Het festival van Monterey begon in 1967 in Californië. Het driedaagse gebeuren was een van de absolute hoogtepunten van "The Summer of Love". Bijna 200.000 gedisciplineerde toeschouwers juichten onder meer Simon and Garfunkel, The Who, Jimi Hendrix en The Byrds toe.
Chiro en Davidsfonds
Ook in Europa waren er festivals, ons land speelde zelfs een pioniersrol. Het Davidsfonds van Bilzen wilde in 1965 de plaatselijke jeugd iets eigentijds aanbieden. Jazz Bilzen, later Rock Bilzen, hield het vol tot 1981, toen Torhout/Werchter alles overschaduwde. Toeval of niet, net als Woodstock was Bilzen in 1969 na een paar dagen gratis. Comblain-la-Tour in de provincie Luik dateerde al van 1959. Ook dit folk- en jazzfestival kwam uit het katholieke middenveld, de Chiro. Die 2 Belgische festivals kenden enkele heel succesvolle edities met wereldgroepen en 10.000 of meer fans.
In Groot-Brittannië ontstond het festival op het eiland Wight in 1968. Het lokte meteen 10.000 mensen naar Jefferson Airplane, Arthur Brown, Fairport Convention, The Move, Smile, Pretty Things en T. Rex. De volgende jaren steeg dat aantal exponentieel, tot 600.000 in 1970, een pak meer dan Woodstock en ook veel professioneler qua aanpak. Woodstock was in 1969 het grootste festival ooit, maar hield dat record maar een jaar vast.
Opvallend: de meest massaal bijgewoonde openluchtconcerten waren geen festivals. In 2006 lokte Rod Stewart in Rio de Janeiro drie en een half miljoen mensen, iets meer dan Jean-Michel Jarre in 1997 in Moskou. De Rolling Stones traden in 2006 op het strand van Copacabana op voor anderhalf miljoen fans. Dat waren er 100.000 minder dan op Monster Rock in Rusland in 1991, met AC/DC en Metallica. De Beach Boys boeiden een miljoen mensen in 1985 in Philadelphia. Het drukst bijgewoonde klassieke concert was dat van de New York Philharmonic in Philadelphia in 1968, dubbel zoveel liefhebbers als op Woodstock een jaar later.
Het turbulente jaar 1969
Al in 1967 en 68, de topjaren van de hippiecultuur, Flower Power en de studentenrevoltes, gebeurden enkele verontrustende zaken. Er waren de moorden op Che Guevara, Martin Luther King en Robert Kennedy, het hard neerslaan van de Praagse Lente in Tsjecho-Slowakije, de verkiezing van Richard "Tricky Dick" Nixon en de verdere escalatie van de Vietnamoorlog.
In '69 kondigde nog meer slecht nieuws het definitieve einde van de hippiebeweging aan. In juli 69 werd Rolling Stone Brian Jones dood aangetroffen in zijn zwembad.
Edward, de jongste Kennedy, was de laatste hoop van jong en links Amerika op 'n progressieve, "liberale" en pacifistische president. Maar op 18 juli, een kleine maand voor Woodstock, verdronk zijn secretaresse Marie Jo Kopechne na een ongeval bij het eiland Chappaquiddick in de Oldsmobile 88 met Edward Kennedy aan het stuur. Kennedy redde zich, Marie Jo bleef in het autowrak. Vaarwel presidentiële ambities.
1969 was de laatste pagina van het boek over het tijdperk van de onschuld
Nog symbolischer was de bijzonder wreedaardige moordpartij door leden van de sekte "the family" van Charles Manson, een criminele goeroe die zijdelings en weinig succesvol betrokken was bij de muzikale wereld. Een grote week voor Woodstock vermoordden enkele aanhangers van Manson vijf mensen, onder hen de hoogzwangere actrice Sharon Tate, vrouw van filmregisseur Roman Polanski, 2 idolen van het jonge vrijgevochten Amerika.
Na Woodstock hield het niet op. Op het festival van Altamont, een soort gratis lang voorprogramma op de Rolling Stones, kwamen 4 mensen om bij gewelddadige incidenten. Op Altamont liep het druggebruik zwaar uit de hand. In tegenstelling tot Woodstock ging het daar om harddrugs. Flower Power was gedegenereerd tot killing drugs.
In 1970 stierven twee artiesten van Woodstock, Janis Joplin en Jimi Hendrix. In 1971 overleed Jim Morisson van The Doors, die weliswaar nooit optrad op een festival maar toch een typische muzikant van die generatie was. Woodstock was een laatste felle opflakkering gebleken van een verloren tijdperk, de consecratie van een niet voltooide eucharistie.
Dit is een overwinning van de liefde, de muziek en de hoop dat we de tegenstellingen en de problemen van Amerika kunnen omkeren in een mooiere vreedzame toekomst
Hoe kwam Woodstock tot stand? Een groep ambitieuze maar amateuristische jongelui wilde iets ondernemen in de staat New York, aan de oostkust dus, terwijl de Flower Power toch vooral een beweging van het Amerikaanse westen was.
Artie Kornfeld, Michael Lang en een stel vrienden lieten hun oog vallen op het plaatsje Woodstock in de staat New York. Om het gemeentebestuur gunstig te stemmen noemden ze hun evenement "Woodstock Music & Art Fair". Maar de burgemeester trapte er niet in. Ook een buurgemeente zag de manifestatie niet zitten.
Ten einde raad reden Artie en Michael wat rond tot ze in het plaatsje Bethel (2366 inwoners) in de Catskill Mountains de glooiende afhellende weiden vonden van melkveehouder Max Yasgur, die als dank voor zijn toestemming de menigte zou mogen toespreken. Hoewel Bethel 70 kilometer van Woodstock lag, behielden de organisatoren de oorspronkelijke naam.
Artiesten boeken bleek geen sinecure, het vertrouwen in de neofieten was gering. Maar toen Creedence Clearwater Revival opeens een contract tekende voor 10.000 euro ging het snel. Uiteindelijk waren er 32 groepen en performers voor drie dagen, met maar één podium terwijl andere festivals toen soms al opteerden voor twee of meer stages. De onervaren Kornfeld en Lang gooiden er tot op 15 augustus en de dagen erna met hun pet naar. Maar uiteraard had niemand kunnen of durven vermoeden of hopen dat 400.000 mensen met de bus, auto of moto naar het afgelegen dorp zouden reizen. Evenveel mensen hebben Woodstock trouwens niet bereikt, zij bleven ergens steken.
Wie zijn auto kon parkeren, moest nog tot 15 kilometer lopen naar het festivalterrein. Stel je Werchter of Pukkelpop voor zonder de randinfrastructuur, drie toiletten per 10.000 bezoekers, nauwelijks eet- of drankstalletjes, geen alcoholproblemen dus, één medische hulptent en overal wild kamperen.
Het publiek bestond voor het overgrote deel uit kinderen van de blanke betere middenklasse. Voor drie dagen betaalden 186.000 bezoekers in voorverkoop een kleine 25 euro, maar al vanaf de tweede dag was Woodstock gratis. Tja, er was nauwelijks een omheining of ticketcontrole. Toen het halve hek was neergehaald riep de lokale overheid de noodtoestand uit maar gelukkig stuurde de staat New York geen soldaten. Een nabijgelegen luchtmachtbasis leende wel helikopters uit om artiesten af en aan te voeren en gewonden en zieken weg te brengen. Militaire helikopters, een bizarre parallel met de oorlog in Vietnam...
Mijn God, het was beangstigend, ik had nog nooit zoveel mensen samen gezien
Begin er maar aan, en blijf vooral spelen
Misschien nog belangrijker dan wie kwam: wie bleef weg? Grotere namen dan wie wel optrad: Beatles, Rolling Stones, Doors, Led Zeppelin, Deep Purple, Black Sabbath, Frank Zappa, Simon & Garfunkel, Leonard Cohen en de toen best verkopende groepen Procol Harum en Moody Blues. Verscheidene deelnemende artiesten hadden het moeilijk om ter plekke te raken. Wie klaar was, trad op, zo eenvoudig ging het er aan toe. Het gevolg was dat sommige concerten midden in de nacht plaatsvonden of 's ochtends vroeg, voor een bijna voltallig dommelend publiek. Hedendaagse rockfans zouden de lange wachttijden niet slikken. De vertragingen liepen zo hoog op dat het festival een dag langer duurde.
En dan was het zover, die vrijdagmiddag om half drie op 15 augustus 1969. Twee en een half uur later dan gepland beklom de zwarte zanger Richie Havens als eerste het podium, dat aan geen enkele hedendaagse norm zou voldoen. Havens wilde eigenlijk niet openen, dat was zo niet afgesproken. Maar er was niemand anders. "Blijf spelen tot de volgende groep opdaagt", zeiden de organisatoren. De akoestische set van Havens sleepte twee uur aan, terwijl de goede man maar een half uur had voorbereid. Toen Havens in 2013 overleed werd zijn as uitgestrooid over de weide.
Ook de andere acts die eerste dag waren meestal akoestisch: Sweetwater, Bert Sommer, Tim Hardin, Ravi Shankar, Melanie Safka, Arlo Guthrie, Joan Baez en Quill. Qui? Country Joe MacDonald rondde de eerste dag af, niet met een avondwijding of nachtgebed maar met een les spelling. Hij leerde de wereld een nieuw woord kennen: "Gimme an F, gimme a U, gimme a C, gimme a K!"
Bekijk sfeerbeelden van het festival:
