Als je wil weten hoe de middeleeuwen er niét uitzagen, kijk dan naar Game of Thrones

“Start het academiejaar met een onderwerp naar keuze, zolang het iets te maken heeft met film.” Die opdracht kreeg professor Katharina Van Cauteren van de Universiteit Antwerpen.

“Ik word de coolste prof, dacht ik, want ik ga praten over Game of Thrones. Een serie die ik gezien heb, maar niet met het soort fanatisme dat ik hier uit de losse pols namen en plaatsen zou kunnen opnoemen.”

Beeldende kunst is een hulplijn voor films en series

Volgens Van Cauteren heeft de kunstgeschiedenis invloed gehad op de middeleeuws geïnspireerde fantasyserie, al vond ze daar weinig van terug op het internet.

"Maar beeldende kunst is wel vaker een hulplijn geweest voor films. De film als medium is de erfdrager van de beeldende kunst. Het was dus een berekende gok”, geeft ze toe.

Caravaggio en Rembrandt, Constable en Turner

“In de middeleeuwen was er nog geen elektriciteit. Als je dat respecteert, en je enkel natuurlijk licht wil gebruiken, val je automatisch terug op kaarslicht.”

“Kaarsen, open vlammen, ik zat op het goede spoor. Ik dacht meteen: Caravaggio.”

Dat bleek te kloppen: de cinematograaf van Game of Thrones gaf in een interview toe dat de 16e eeuwse barokke schilder hem had beïnvloed. Daarnaast bleek de 17e eeuwse lichtkunstenaar Rembrandt de inspiratiebron voor de scene waarin Jon Snow, een van de hoofdpersonages van de serie, weer uit de doden opstaat.

Ook William Turner en John Constable, beide 19e eeuwse Britse kunstschilders uit de Romantiek, hebben een duidelijke invloed gehad. En daar werd het voor Van Cauteren, als kunsthistorica, pas echt interessant.

Geen miniaturen

“Als je een min of meer middeleeuwsachtig tafereel in beeld wil brengen, zou je denken dat je op zoek moet gaan naar inspiratie uit de middeleeuwse kunst.”

Middeleeuwse kunst? Precies stripverhalen

“Neem nu de riddertoernooien uit het eerste seizoen. Op basis van die scenes ging ik op zoek: waar ergens in de middeleeuwse kunst vind ik riddertoernooien terug? Bij de miniaturen. Maar die zien eruit als een stripverhaal. Daar ga je het niet mee redden. Dat zijn wat schattig getekende paardjes en daarop zit een knullig aandoend riddertje."

"Terwijl je in zo’n series de tribunes moet in beeld brengen, de gewaden, de harnassen. Alles, alles, alles."

“En dan lijkt de oplossing voor al uw problemen de kunst uit de 19e eeuw.”

Fantaseren

“In de 19e eeuw ontdekken kunstschilders de middeleeuwen. Dat is een eeuw van gigantische veranderingen, door de doorbraak van de Industriële Revolutie. Plots walmen er overal fabrieksschoorstenen, verlaten de boeren massaal het platteland, en in het geloof vind je geen antwoorden meer, want god, die is dood."

“En dus beginnen 19e eeuwse kunstschilders te fantaseren over hoeveel beter het vroeger wel was. En met vroeger bedoel ik de middeleeuwen, een droomtijd waarin het geloof nog onbezoedeld en mystiek was, waarin alles nog puur was.”

Als jij je een middeleeuws kasteel inbeeldt, ga je je dat voorstellen zoals men daar in de 19e eeuw over dacht

"Dat gaan ze met zo'n waanzinnige zin voor detail bij elkaar fantaseren, dat dit een enorme imprint geeft aan ónze fantasie. Wat erop neerkomt dat, als jij je een middeleeuws kasteel inbeeldt, je je dat gaat voorstellen zoals men daar in de 19e eeuw over dacht: veel mooier, veel sierlijker, eleganter."

Kasteel van Doornroosje

"We danken daar ook veel aan Walt Disney. Die ging ook de mosterd halen in de 19e eeuw."

"Het kasteel van Doornroosje is gebaseerd op een 19e eeuws sprookjeskasteel dat vaag middeleeuwsig geïnspireerd was, maar dan veel mooier dan het ooit in het echt was."

"En die series voeden dat nog meer. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld, daar beelden ze zich onze middeleeuwen echt in zoals die voorgesteld worden in Game of Thrones."