Auteur Annelies Verbeke wint Ultima voor de Letteren: "Blij dat mijn hele werk wordt bekroond"

Romans, verhalenbundels, theater- en andere teksten: Annelies Verbeke (46) is al twintig jaar actief in het brede literaire veld. Dat ze de Ultima Letteren krijgt voor haar hele werk, maakt haar blij: “Ik zie mezelf als een “oeuvreschrijver”, iemand die werkt met verschillende soorten en vormen van schrijven. Alles is met elkaar verbonden en verwijst naar elkaar.” Dat een “oeuvreprijs” niet vaak wordt toegekend aan een vrouwelijke auteur, vindt ze extra fijn.

Vijf leestips

De romans en verhalenbundels van Annelies Verbeke zijn eerder al bekroond en vaak vertaald. Een greep uit haar werk:

“Zonder Annelies Verbeke zou het schrijverslandschap er vandaag de dag anders uitzien. Telkens weer bevestigt ze haar schrijverstalent en tilt ze het naar een hoger niveau. Ze creëert haar eigen universum en houdt dit consequent vol bij elk nieuw werk. Ze is een waar literair auteur die de lezer uitdaagt en beloont met haar eigenzinnige schrijfstijl en maatschappelijke visie.” Bijzonder lovende woorden van de jury van de Ultima-prijs.

Annelies Verbeke is vooral een pleitbezorger en ambassadeur van het kortverhaal, een genre dat ze zelf beoefent en dat ondergewaardeerd wordt. “Het is een moeilijke strijd, maar ik zal blijven ijveren voor een opwaardering van korte verhalen. Ik ben er ook vaak wanhopig over, geeft Verbeke toe aan VRT NWS. “ Bij de Libris Literatuurprijs mogen verhalenbundels al enkele jaren niet meer meedingen. Daar beschouwt men het genre van Tsjechov blijkbaar niet meer als literatuur. Ongelooflijk! Ik kan daar nog steeds niet bij. Idem voor de debuutprijs de Bronzen Uil. Vorig jaar gewonnen door iemand die eerder al twee verhalenbundels had gepubliceerd (Caro Van Thuyne, red.), maar die telden niet mee. Wat is de verklaring? Een schrijnend gebrek aan inzicht in de literatuurgeschiedenis of een commerciële manier van denken?

Het is voor Annelies Verbeke ook een persoonlijke strijd. Onlangs werd haar jongste bejubelde verhalenbundel 'Treinen en kamers' niet genomineerd voor de Boekenbon. Ze reageerde ontmoedigd op sociale media: “Ik denk dat ik na twintig jaar nu eindelijk maar eens moet luisteren naar de roep (of de instructie) op zoek te gaan naar een handdoek en een ring.” De Ultima maakt wellicht veel goed.

Meer aandacht voor diversiteit in de letteren, dat is een andere dada van Annelies Verbeke. De jury van de Ultima roemt haar maatschappelijk engagement. Met het schrijverscollectief Fixdit ijvert ze voor meer aandacht voor vrouwelijke auteurs, zowel van vroeger als van nu.  Verbeke: “Er zijn nog altijd grote gaten. Ik ben zelf met podcasts bezig waarin we telkens een 20e-eeuws boek van een vrouw centraal stellen, en voor mij was de grootste confrontatie hoeveel ik zelf niet kende. Al lezend stel je dan vast dat er heel veel hoogstaande kwaliteit is geschreven door vrouwen. Vaak denkt men: ze zijn er niet of het is niet goed genoeg, maar als je effectief leest of onderzoekt, dan krijg je een heel ander verhaal.”

Fixdit slaagde er in om vergeten boeken van vrouwen opnieuw op de markt te brengen. Vorig jaar kwam er nog een heruitgave van 'Een revolverschot' van de Gentse Virginie Loveling.  “Ik heb het gevoel dat er een breed gedragen bewustwording is, een besef dat die vrouwen wegvallen als de literatuurgeschiedenis wordt geschreven. Vreemd, want die vrouwen hebben in hun eigen tijd wel veel aandacht gekregen, maar dan gebeurt er iets waardoor ze toch niet onthouden worden zoals mannelijke auteurs."

Neem nu de literaire canon. Op die lijst van 50 essentiële boeken uit de Nederlandstalige literatuur staan amper vrouwen. De canon wordt samengesteld door de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren, waar Annelies Verbeke zelf lid van is. “Ik vind niet dat we er mannen moeten uithalen, om vrouwen in de plaats te zetten. Dat wordt een gevecht waar nodeloos energie in verloren gaat. Het is interessant om een canon aan te vullen. Het is de bedoeling om de héle literatuur te steunen, maar men moet wel inzien dat vrouwen absoluut gediscrimineerd en benadeeld zijn geweest. Niet eens moedwillig, maar men geeft blinde vlekken wel door van generatie op generatie. Dus op zeker moment moet je er wel drastischer over gaan nadenken,” zegt Verbeke, die zich sterk maakt dat Virginie Loveling een plekje krijgt in de volgende canon.

"Namen noemen en blijven noemen", opdat schrijfsters en hun werk niet vergeten worden, daar gaat het om. Neem nu Carry Van Bruggen, “de Virginia Woolf van de Lage Landen”. Of Mary Dorna die in de jaren 30 en 40 humoristische verhalen schreef. "Er zijn vaak denkbeelden over vrouwen, bijvoorbeeld dat ze niet grappig kunnen schrijven, besluit Annelies Verbeke.

Annelies Verbeke krijgt haar Ultima, ter waarde van 10.000 euro, op 10 mei in deSingel in Antwerpen, op het moment dat ook de andere Ultima’s worden uitgereikt, ook de “opperprijs”, de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste.

De Ultima’s zijn de cultuurprijzen van de Vlaamse Gemeenschap, die al sinds 2003 worden uitgereikt aan kunstenaars of organisaties. Het zijn “kwaliteitslabels waarmee de overheid blijk wil geven van erkenning voor het culturele belang van het werk van de laureaten.”  De winnaars worden voorgedragen aan de minister van Cultuur door deskundigen uit verschillende culturele disciplines. Elke laureaat krijgt 10.000 euro; de Ultima voor Algemene Culturele Verdienste is 20.000 euro waard.

Bron: vrtnws.be en 'De Wereld Vandaag'