Bavo Claes: "kunstkenners zijn behoorlijk feilbaar"

Beste luisteraar, een vriend van me vertelde laatst een fraaie anekdote. In een radioprogramma van de RTBF worden klassiekemuziekopnamen voorgelegd aan kenners: die moeten diverse uitvoeringen van eenzelfde compositie beoordelen, zonder te weten wie de uitvoerders zijn. Op 'n keer was een stuk van de Amerikaanse componist Aaron Copland aan de beurt. De jury vond versie E veruit de beste, omdat je daarin zo duidelijk de hand voelde van een topdirigent. Verrassing: het stuk werd uitgevoerd door een kamerorkest zónder dirigent... De jury was ook gecharmeerd van versie C, alleen jammer dat die dirigent totaal geen voeling had met het werk van Copland: hij had er meer een soort Mahler van gemaakt. Verrassing: de dirigent was Copland zelf...

Als ons leedvermaak wat is weggeëbd, doemt een levensgrote vraag op: hoe feilbaar is de beoordeling van de kunsten door 'de kenner'? Behoorlijk feilbaar, blijkt. Destijds hebben alle Franse uitgevers, stuk voor stuk 'kenners' van de literatuur, Marcel Proust afgewezen, toen die het eerste boek aanbood van zijn meerdelige werk Op zoek naar de verloren tijd. Ze vonden het maar niks. Dat werk wordt nu tot de top drie van de wereldliteratuur gerekend. Het boek werd uiteindelijk uitgegeven mits Proust zelf de drukkosten betaalde. Waarna de auteur alvast ook maar zelf lovende besprekingen van zijn boek ging schrijven, om in de kranten niet helemaal overgeleverd te zijn aan weer een andere categorie van 'kenners': het kakofonische koor der recensenten, van wie de een wit zegt en de ander zwart, beiden met evenveel aplomb.

Gunstige kritieken over je eigen werk schrijven en onder een valse naam publiceren, niet alleen Proust deed het, ook de jonge Hugo Claus, ook de vermaarde Duitse schilder Kirchner. En het is verbazend dat niet méér kunstenaars het doen, want zo'n 'kenner' die artistiek werk beoordeelt, heeft soms iets van een culinair recensent die geen mosselen lust, toch een mosselrestaurant bezoekt, en in zijn bespreking dan eindeloos jammert dat mosselen vies zijn. Natasha Gerson, journaliste, schrijfster en zelf recensente, zegt: Als je een boek niet kunt uitstaan, recenseer het dan niet. En in een zeldzame vlaag van zelfrelativering schreef literair criticus Michaël Zeeman: Wie er even over nadenkt, komt tot het ontluisterende inzicht dat de beste criticus de auteur zelf is: die kan het beste beoordelen wat hij gedaan heeft. Hoort u het ook eens van een kenner.