"Bloemen doen aan bedrog"

Niemand wordt graag bedrogen. Groot was dus de verbazing toen de eerste biologen in de 17de eeuw dierlijk bedrog ontdekten. "Toen werd de natuur beschreven om de schepping te eren," vertelt Hans. "En dan bleek plots dat een aantal dieren en planten valsspelen. Die biologen zaten daar mee in de knoop. Hoe kan onze algoede God bedriegende wezens gecreëerd hebben?"

Ook bloemen bedriegen

Een troost voor die biologen, bedrog gebeurt in de natuur grotendeels automatisch. "Een wandelende tak kiest er niet voor om er als een tak uit te zien. Een insect dat op een tak lijkt wordt gewoon minder snel opgegeten dan een opvallend insect en heeft dus meer kans om zijn genen door te geven." Camouflage is een veelgebruikte techniek, maar opvallen heeft ook voordelen, zo toont de zebra. "Eén zebra valt inderdaad op, maar als die met een kudde samenzitten wordt het voor een roofdier moeilijk om in te schatten waar een zebra begint en waar een ander eindigt."

Niet alleen dieren bedriegen. Ook bloemen zijn meesteroplichters. "Een bloem lokt normaal een bij met nectar, maar sommige orchideëen lokken een bestuiver zonder nectar te gebruiken. Ze bootsen namelijk de geur en het uiterlijk van een vrouwelijk insect na waardoor mannelijke insecten op de bloemen afvliegen en ze bestuiven."

Dieren die komedie spelen

Dat is allemaal nog heel onschuldig, maar sommige dieren kunnen wel degelijk komedie spelen. Sommige dieren spelen bijvoorbeeld voor dood om aan een roofdier te ontsnappen. "De meeste roofdieren willen vers vlees en raken geen dode dieren aan. Op Youtube vind je bijvoorbeeld filmpjes van eekhoorns die doen alsof ze dood zijn tot het gevaar is geweken." Wie zich afvraagt hoe dat eruit ziet, kan hier terecht. Hoe fascinerend het ook is, dat betekent nog niet dat die dieren erover nadenken. Dat kunnen ook reflexen zijn. 

Maar dat dieren intelligenter zijn dan we denken, bewijst eens te meer de nederige eekhoorn. "Wanneer eekhoorns nootjes begraven voor tijdens hun winterslaap, worden ze soms begluurd door soortgenoten. Als ze merken dat er een potentiële dief op de loer ligt, gaan ze doen alsof ze een nootje begraven om zo de dief te misleiden. Om dat te kunnen doen, moet je als eekhoorn kunnen inschatten wat de ander van je denkt. En daarvoor heb je wel een zekere intelligentie nodig."

De koekoek als meesteroplichter

Maar de grootmeester der bedrog is toch de koekoek. We weten allemaal dat de koekoek haar eieren in het nest van een vreemde vogel legt. Maar hoe kan dat niet ontdekt worden? "Het bedrog begint al voor de eieren gelegd worden. Een vrouwelijke koekoek zegt geen 'koekoek', maar klinkt als een roofvogel. Wanneer zij begint te roepen, vliegen vogeltjes van hun nest en kan zij ongestoord haar ei leggen in het nest van een ander."

Maar dan nog is een koekoeksjong toch veel groter dan dat van bijvoorbeeld een mees? "Wij mensen zijn heel visueel ingesteld, maar vogels baseren zich meer op geluid. Dat koekoeksjong kan het geluid nadoen van de jonge mees waardoor die ouders er maar vanuit gaan dat alles in orde is."

Maar helemaal hulpeloos zijn de vogels wiens nest wordt gekaapt niet. Als ze zien dat er een vreemd ei in hun nest ligt, dat bijvoorbeeld een andere kleur heeft dan hun eigen eieren, pikken ze dat ei kapot. Maar de meesteroplichter heeft ook hier een oplossing voor. "Je hebt koekoeken die zich toespitsen op specifieke vogels. Zo heb je koekoeken die zich toespitsen op bijvoorbeeld de kwikstaart. Hun eieren zien eruit als die van hun slachtoffer waardoor de kwikstaart niet doorheeft dat er een vreemd ei in het nest ligt. Maar als zo een koekoek een ei in het nest van een andere vogel legt, wordt ze betrapt. Zo is er een voortdurende wapenwedloop bezig tussen de vogels."