De Wereld Vandaag
"De uil van Minerva", "boreaal Europa" en "oikofobie"
do 21 mrt. - 7:20
"De uil van Minerva spreidt zijn vleugels bij 't vallen van de avond", daarmee stak Baudet van wal. "Vaak duurt het tot het moment dat het bijna voorbij is voordat we ons realiseren wat we hebben en wat we hadden moeten koesteren. Als het bijna te laat is. En zo staan we hier, vanavond, te elfder ure, letterlijk, te midden van de brokstukken van wat ooit de grootste en mooiste beschaving was die de wereld ooit heeft gekend."
De uil van Minerva
Minerva is de Romeinse versie van de Griekse godin Athena, de godin van de wijsheid en het inzicht. Zij werd vaak afgebeeld met of als een uil. Maar met bovenstaand fragment verwijst Baudet ook naar de negentiende-eeuwse Duitse filosoof Hegel. Die bedoelt daarmee dat inzicht pas achteraf komt, als de gebeurtenissen voorbij zijn.
"Bij Hegel heeft dat een positieve, optimistische betekenis", zegt politiek filosofe Tineke Beeckman in "De wereld vandaag". "Hij kan het geheel overschouwen, zien waar alle vorige ideeën in de geschiedenis te kort zijn geschoten, want hij heeft de volledige idee."
Bij Baudet daarentegen is de betekenis negatief. Hij insinueert dat we aan de vooravond staan van een crisis, het omgekeerde van Hegel dus. "Bij Baudet klinkt het bijna alsof de beschaving bijna volledig verloren is gegaan vooraleer ze wordt gered. Hij betrekt die uil van Minerva op zijn eigen verkiezing: hij kan de neergang stoppen."
De boreale wereld
"Ons land maakt onderdeel uit van die beschavingsfamilie. Maar net als al die andere landen van onze boreale wereld, worden we kapot gemaakt door de mensen die ons juist zouden moeten beschermen."
"Boreas is de Griekse god van de noorderwind. Je vindt hem onder meer in de Odyssea van Homeros", duidt Tineke Beeckman.
"Maar vanaf de jaren 30 van de vorige eeuw heeft het in de nazistische, fascistische mythologie ook de betekenis van het noorden, de volkeren van het noorden. Daar krijgt het een heel andere connotatie. Dan sluit de visie van Baudet toch wel aan bij de idee dat er een soort superioriteit is van de blanke mens die bedreigd wordt door allerlei evoluties."
Oikofobie
"Wij moeten boeten, zo papegaaien de machtszoekende bestuurders van dit land de ecologische hogepriesters na. Het is pure oikofobie".
Na het woordje "oikofobie" werd er gejuicht in de zaal. "Terwijl ik me sterk maak dat veel mensen wellicht mét ons niet weten dat dat zelfhaat betekent, afkeer van de eigen identiteit en cultuur", zegt Sander van Hoorn, Nederlandse correspondent in ons land, vanmiddag al in "Nieuwe feiten".
"Oikofobie (van het Grieks "oikos"="huis" en "fobie"=angst") is een term van de Britse filosoof Roger Scruton", duidt Tineke Beeckman. "Wat hij daarmee bedoelt is zelfhaat, een soort doorgedreven zelfkritiek waarbij het Westen kijkt vanuit schuld, schaamte, vanuit de dingen die het verkeerd heeft gedaan, terwijl het geen trots meer vertoont op zijn verwezenlijkingen. Baudet heeft die term overgenomen en heeft er ook over geschreven. Wie het niet met hem eens is, duwt hij wel heel snel in de hoek van die oikofobie. Veel van zijn tegenstanders beschouwt hij als mensen die er oikofobe ideeën op na houden."
Zich afzetten tegen zijn tegenstanders
Die tegenstanders, die veel verder gaan dan de politieke wereld, geeft Baudet in zijn speech veel gewicht, vindt Beeckman. "Ook in dat opzicht is het een vreemde overwinningsspeech". Verwarrend bovendien. "Omdat hij de indruk gaf dat mensen uit allerlei domeinen samenzweren tegen zijn idee van de Nederlandse beschaving."
Met zijn in alle opzichten markant discours wil Baudet zich vooral afzetten tegen zijn tegenstanders, meent Beeckman.
"Ik denk dat hij het zalig vindt dat iedereen nu opzoekt wat de uil van Minerva betekent. Op die manier profileert hij zich als iemand die niet alleen in de (partij)politieke zin een project heeft, maar ook een ruimer beschavingsproject. Daarom laat hij al die moeilijke termen vallen.
Maar het is totaal onduidelijk welk project hij in de positieve zin voor ogen heeft. Hij definieert zich vooral negatief, ten opzichte van anderen, en hij staat ook wel ver weg van die typisch Nederlandse traditie waar economie en technische termen in het politieke discours erg aanwezig zijn. Ik denk dat hij daar iets heel anders tegenover wil zetten."
