'Een bakje troost': biedt een dampende kop koffie ons echt troost?

Koffie is warm en brengt mensen samen, het zwarte goud brengt verbinding. "Mensen maken tijd voor elkaar en dat kan een goed of zelfs moeilijk gesprek triggeren", zo legt Femke Paulussen uit.

Virtuele koffiepauze

Uit onderzoek blijkt dat de koffiepauze een van de elementen was die mensen misten tijdens de lockdown. De koffie thuis mocht dan misschien beter smaken, maar dat gesprek en de mogelijkheid om van gedachten te wisselen, dat werd gemist, aldus Paulussen. "Mensen gingen zelfs over tot een virtuele koffiepauze met elkaar. Daaraan zie je dat het niet enkel om de drank gaat, maar ook om de verbinding die ermee gepaard gaat."

Mensen gingen zelfs over tot een virtuele koffiepauze met elkaar. Daaraan zie je dat het niet enkel om de drank gaat, maar ook om de verbinding die ermee gepaard gaat.

Koffie-elite

"Koffie had altijd al een sociale functie. Van zodra het drankje populair werd (in eerste instantie in de Arabische wereld) bracht het mensen samen, zowel thuis als uit huis. Ook van zodra koffie voet aan grond zet in Europa, komen mensen samen. Bij de elite was er zogenaamde koffievisite. "Dat was geen koffiepauze zoals we die nu kennen, maar een manier om zich bezig te houden en status te etaleren."

Wanneer koffie goedkoper wordt, vanaf de tweede helft van de 19de eeuw, begin 20ste eeuw, komt het ook tot bij de arbeiders. In combinatie met melk en suiker wordt een kop koffie dan soms voedzamer dan een tas bouillon, maar het was zeker niet voor iedereen weggelegd om ten allen tijde over koffie te beschikken.

Koffie bij de uitvaart

Maar hoe komt koffie dan bij een rouwmaaltijd? "Een uitvaartmaal gaat terug tot in de 16de eeuw. Toen maakte koffie daar nog geen deel van uit, maar werd er bier en brood aangeboden na een uitvaart. Dat was zo tot de 18de eeuw. Maar hoe weer koffie ingang vond in ons dagelijks leven, hoe meer het warme drankje onderdeel werd van de uitvaartmaaltijd."

In heel wat tradities is het aanbieden van koffie ook het uiten van gastvrijheid.

"'Een bakje troost' is ingeburgerd in ons taalgebruik, maar ook in andere culturen is samenkomen rond een tasje koffie belangrijk. In heel wat tradities is het aanbieden van koffie ook het uiten van gastvrijheid. De uitdrukking van 'een bakje troost' is dan misschien niet wereldwijd ingeburgerd, het gastvrije en warme gebaar van verbinding dat ermee gepaard gaat, is dat wel.

Beluister hier het volledige gesprek met Femke Paulussen in 'De Wereld van Sofie'.

Ontdek meer: