Een samenleving zonder spiritualiteit is ten dode opgeschreven

Ik ben geboren in Albanië waar tot na de val van het communisme niemand mocht religieuze feesten vieren, want officieel waren we het allereerste atheïstische land ter wereld. Het dictatoriaal regime had kerken en moskeeën met de grond gelijkgemaakt of in paardenstallen omgetoverd.

Vandaag in Albanië, in België en in de meeste landen ter wereld hebben we  de vrijheid hebben om te geloven of niet. Jammer genoeg weten heel wat mensen niet goed hoe ze moeten omgaan met geloof. Veel mensen hebben geen goed woord over voor religies. Zeker in het Westen. Ze zeggen dat religie en geloof alleen leiden tot geweld en oorlog. Anderen zijn ervan overtuigd dat wie gelooft intellectueel tekortschiet, om niet te zeggen achterlijk is. Ik ben niet verrast door het recent onderzoek van Ipsos waaruit blijkt dat twee op drie Belgen denken dat religie meer kwaad dan goed doet. Nergens ter wereld hebben mensen zo’n lage dunk van religie als in België.

Nergens ter wereld hebben mensen zo’n lage dunk van religie als in België.

Als ik iets positiefs durf te zeggen of schrijven over religie, krijg ik te horen dat ik weinig weet heb van de geschiedenis, of ik krijg reacties zoals: ‘We hebben ons met moeite bevrijd van de katholieke kerk.’ Blijkbaar valt of staat het christendom met wat de katholieke kerk wel of niet heeft uitgespookt. Als ik antwoord dat er een verschil is tussen het instituut kerk en de christelijke leer, mag dat niet baten.

Ik weet ook wel dat in religieuze teksten gewelddadige of tegenstrijdige passages staan waar ik en vele anderen het oneens mee zijn. De nadruk ligt steeds op deze negatieve passages en dat maakt dat vele mensen in de Westerse wereld religies vooral met geweld en onderdrukking associëren. Zo missen we een andere zijde van de religie.

Voor vele kunstenaars, dichters en denkers waren de religieuze teksten een bron van inspiratie. Het is belangrijk om godsdiensten en religies niet te negeren als we spreken over liefde. Er zijn veel passages en verhalen (in alle religies) die handelen over liefde. De belangrijkste boodschap die religies meegeven is die van liefde. Dit moet geopenbaard worden aan mensen die weinig of geen kennis hebben van religie. En religieuze mensen die het aspect liefde negeren of onderdrukken, moeten we erop wijzen dat liefde onlosmakelijk verbonden is met God. Wie God lief heeft, dient ook de mens – voor gelovigen een schepping van God – lief te hebben.

De belangrijkste boodschap die religies meegeven is die van liefde

Ik denk dat ik elf jaar was toen ik naar de buren ging en hen vroeg of ik de Koran mocht lenen om te lezen. We waren het enige katholieke gezin in de hele wijk en een van de weinige in de stad. Ik had een paar maanden daarvoor de Bijbel gelezen en was heel benieuwd naar de Koran. Ik ben altijd gefascineerd geweest door geloof.

Voor veel mensen in de wereld is geloof een belangrijk aspect van hun identiteit en leven. Willen we die mensen respecteren en erkennen, dan moeten we hun geloof serieus nemen. Het maakt niet uit of we zelf gelovig zijn of niet en wat we van het idee van geloven vinden. Een aantal weken later had ik de Koran van mijn buren twee keer gelezen en toen al vond ik dat heilige boeken niet waren gemaakt om als gewone boeken gelezen te worden. Sindsdien heb ik ze ook nooit meer op die manier gelezen.

Door de jaren heen heb ik mij proberen te verdiepen in allerlei religies en spiritualiteit. Ik ben opgegroeid in een gezin waar iedereen een eigen invulling had van religie. Mijn moeder en een van mijn zussen zijn heel christelijk gelovig. Mijn andere zus is gelovig met periodes. Mijn vader en een van mijn broers zijn agnosten, terwijl mijn andere broer zichzelf een overtuigd atheïst noemt. Ik ben multigelovig.

Ik richt mij niet tot een godsdienst of religie. Ik geloof ook niet in een God zoals die wordt beschreven in godsdiensten. Niet uit gemakzucht, maar het komt niet uit mijn hart noch uit mijn hoofd om te geloven in een God die op ons neerkijkt, die ons straft en beloont, die van hel en paradijs spreekt. Dat is niet mijn idee van God. Het is daarom dat ik me niet godsdienstig noem. Ik geloof in een veel breder en vrijer idee van God, dat de mens niet kan en ook niet hoeft te vatten.

Ik haal wel inspiratie uit godsdiensten. De Bijbel, de Koran, de Thora enzovoort zijn teksten waar veel moois in staat. Jezus is voor mij een inspiratiebron voor liefde. De Thora en de profeet Mohammed (vrede zij met hem) zijn een inspiratiebron in de strijd voor rechtvaardigheid. Niet enkel de monotheïstische religies zijn een inspiratiebron voor mij. Er zijn tal van andere religies die mij op een of andere manier helpen om mijn leven zin te geven. Bijvoorbeeld, het boeddhisme, het hindoeisme, het pantheisme, Bantoereligies en Yoruba-religie.

Jezus is voor mij een inspiratiebron voor liefde. De Thora en de profeet Mohammed (vrede zij met hem) zijn een inspiratiebron in de strijd voor rechtvaardigheid.

Er zijn er nog vele andere religies die ons kunnen inspireren en helpen om ons leven zin te geven. Het exacte aantal religies dat er bestaat, kennen we niet, maar het wordt geschat op minstens 4300. Ik droom ervan om een kennis te hebben van al die religies. Dat lijkt me verrijkend voor elk van ons.

Mijn geloof is breder dan religie en bovennatuurlijke krachten. Ik geloof ook in humanistische waarden en de kracht van de mens om het goede te doen. Grote humanisten zoals Alice Walker, Edward Said, Noam Chomsky, Howard Zinn, Wole Soyinka en Albert Einstein. Allemaal vrije denkers wier werk mij heeft gemotiveerd om mij te engageren voor een rechtvaardige wereld. Overigens ook de natuur is vaak een onbeschrijfelijke bron van inspiratie en eenheid.

Het is daarom dat ik liefst over spiritualiteit en niet over religies of godsdiensten. Voor mij is spiritualiteit een manier van leven. Een levenswijze waarin we geloven dat we met elkaar verbonden zijn en met hogere krachten waarop we geen vat hebben. Deze hogere kracht of krachten worden aangeduid op verschillende manieren. Voor sommigen is die kracht God, een goddelijke geest, een hoger bewustzijn of eenvoudigweg een hogere kracht. Anderen geloven dat je deze kracht of krachten niet kan duiden.

Spiritualiteit is essentieel om het doorgedreven individualisme en het consumptiemodel uit te dagen. Wie bezig is met spiritualiteit, weet dat andere zaken veel belangrijker zijn dan het materialisme. Spiritualiteit geeft ons de kracht om lief te hebben en om de verbinding te zoeken met de ander en de natuur. Ik ben dus deel van de minderheid die gelooft dat spiritualiteit veel goeds kan doen in onze samenleving.