Nieuwe Feiten
"Er bestaan nauwelijks échte synoniemen"
di 12 okt. - 1:20
“Er zijn heel veel woorden die een duidelijke betekenisverwantschap vertonen, die dus heel sterk op elkaar lijken qua betekenis. Maar om van echte synonymie te spreken, moet er volledige betekenisgelijkheid zijn”, begint Timothy Colleman, linguïst aan UGent. “Zo zijn er heel veel woorden waarvan je denkt dat het synoniemen zijn, maar eigenlijk hebben die een net iets andere gebruiks –of gevoelswaarde. Daardoor kan je ze niet zomaar in om het even welke situatie door elkaar vervangen.”
Verschillende gevoelswaarde
Neem nu het verschil tussen hoer, prostitué en sekswerker: “Dat zijn benamingen voor grosso modo hetzelfde begrip, maar ze verschillen heel erg in de gevoelens die ze oproepen.”
“Hoer is een negatief geladen woord”, zegt Colleman. “Prostitué is een neutrale term die je ook in de beschaafde conversatie veilig kunt gebruiken. En sekswerker is een recent eufemisme dat oproept dat de seksindustrie een branche is als elke andere branche waarbinnen mensen hun brood proberen te verdienen.”
Auteur of schrijver?
Er is ook een verschil tussen een auteur en een schrijver. “Er zijn heel veel contexten waarin je die woorden wel kunt inwisselen. Hugo Claus was een bekend schrijver, of een bekend auteur, allebei prima.”
“Maar auteur heeft een ander toepassingsbeleid dan schrijver”, gaat Colleman verder. “Je zegt bijvoorbeeld dat Einstein de auteur is van de relativiteitstheorie. Je zal nooit zeggen dat hij de schrijver is. In de taal van de sportverslaggeving kun je het hebben over de auteur van een doelpunt, niet over de schrijver van een doelpunt.”
Mondkapje of mondmasker?
Vooral bij nieuwe begrippen valt het op dat er meerdere woorden bestaan met dezelfde betekenis. Mondmasker en mondkapje bijvoorbeeld, dat zijn echte synoniemen. “Zeker in het begin heb je meerdere benamingen. Mondkapjes bestaan natuurlijk al langer, maar het is nu pas dat het opvalt dat mensen verschillende benamingen gebruiken."
“Als zoiets zich voordoet, zie je onmiddellijk dat mensen zich afvragen wat het verschil is tussen die twee benamingen. Bijvoorbeeld: wat is het verschil tussen mondkapje en mondmasker? Alsof echte synonymie niet zou mogen bestaan.”
Is het eigenlijk wel zinvol om twee woorden voor één begrip te hebben? “We zien dat er op termijn wel betekenisverschillen ontstaan”, zegt Colleman. “Als die twee woorden lang genoeg naast elkaar blijven bestaan, gaan ze toch gaan ‘specialiseren’. Eén van die woorden krijgt dan een beetje een andere betekenis.”
Herbeluister het gesprek met Timothy Colleman via Radio 1 Select.
