Fransen naar de stembus voor regioverkiezingen: wordt dit de springplank voor Marine Le Pen naar het presidentschap?

Waar staan die regio's en departementen eigenlijk voor?

Frankrijk blijft een centraal bestuurd land. Maar sinds de jaren tachtig is wel een voorzichtige decentralisering ingezet. De regio’s hebben meer bevoegdheden gekregen. Ze zijn bij de laatste hervorming ook groter geworden. Er zijn nog twaalf regio’s, dertien met Corsica erbij. Met daarnaast nog vijf overzeese gebieden. Achttien in totaal dus.

De regio’s gaan over economie, onderwijs en beroepsopleiding. Maar ook over transport, infrastructuur en landschappelijke inrichting. Ze zijn op hun beurt onderverdeeld in departementen,  die ook hun nieuwe besturen kiezen. De departementen hebben weer eigen bevoegdheden - denk aan de ‘routes départementales’ - maar ook sociaal beleid, ouderenzorg en het lager secundair onderwijs bijvoorbeeld. In de departementen (en in de regio) heeft de Franse staat haar vertegenwoordiger, de préfet. Die waakt over de wettigheid van de regionale maatregelen, en coördineert nationale bevoegdheden zoals veiligheid. 

Een regio wordt bestuurd door een conseil régional, met aan het hoofd een président régional. Sommige van die présidents – vertaal voorzitters - zijn ook zwaargewichten in de nationale politiek. Denk aan Xavier Bertrand in het Noorden – voorzitter van de regio Hauts de France of aan Valérie Pécresse rond Parijs, regio Ile de France. Bijna alle regio’s zijn vandaag trouwens in handen van centrumlinks of centrumrechts.  Maar daar zou verandering in kunnen komen.

Krijgt uiterst rechts straks echt grote regio's in handen?

Zoals het er nu naar uitziet, ja. In de belangrijke zuidelijke regio PACA (Provence-Alpes-Côte d’Azur) is de zaak zo goed als beklonken. Als we de peilingen mogen geloven haalt RN met kopman Thierry Mariani het, zowel in de eerste ronde vandaag als volgende week in de tweede ronde. Nu is die Mariani wel een buitenbeentje. Hij hoorde niet zo lang geleden nog bij de LR, de centrumrechtse partij van Sarkozy dus. Hij was ooit minister, was nooit lid van het Front National, en heeft geen imago van uiterst-rechts 'pur sang'. Zijn overwinning staat in de sterren geschreven.

Volgens de peilingen kan het Rassemblement National van Marine Le Pen ook andere regio’s gaan besturen. Bourgogne Franche-Comté bijvoorbeeld, Bourgondië en de streek die grenst aan Zwitserland. Of Le Grand Est, de Franse Ardennen, Lotharingen en Elzas. Zelfs in de Hauts-de-France, de noordwestelijke regio die aan ons land grenst – denk aan Rijsel, Duinkerke en Valenciennes - zijn ze niet kansloos.

In nog andere streken zal RN waarschijnlijk de grootste zijn in de eerste ronde, maar is het minder waarschijnlijk dat ze dat ook na de tweede ronde blijven. Veel zal afhangen van wat de partijen tussen de twee stemrondes door zullen doen. Sommige partijen zullen in de tweede ronde niet meer apart opkomen, zelfs al halen ze de kiesdrempel van tien procent. 

Bestond er in Frankrijk dan geen Front Républicain, de Franse versie van het ‘cordon sanitaire’? Ja, dat was lang het geval. Partijen van links en rechts hadden de impliciete afspraak om in de beslissende tweede ronde de sterkste partij te steunen wanneer het FN en zijn opvolger RN aan de macht dreigde te komen. Maar van dat Front Républicain blijft weinig meer over. De tijdsgeest ongetwijfeld, maar ook het gevolg van de versnippering van het politieke landschap. Hoe kleiner de partijen, hoe meer ze op hun eigenheid lijken te staan. Kleine honden keffen luid.

Wat stelt de partij van Macron voor? En de traditionele partijen?

Wat La République en Marche betreft, de partij van de president, kunnen we kort zijn. In een groot deel van Frankrijk speelt ze niet meer dan een figurantenrol. Ook vier jaar na het aantreden van Emmanuel Macron heeft zijn partij nog altijd maar een beperkte lokale verankering. Misschien is het geen toeval dat LREM de initialen van de president in zijn naam draagt. Want de partij blijft vooral om hem draaien, EM, Emmanuel Macron. In maar een paar regio’s doen ze het goed, in het centrum van het land, in de Loire of Bretagne.

De klassieke grote twee dan? Je zou verwachten dat de blokken die het politieke landschap decennialang hebben bepaald een redplank vinden in de regio’s. Omdat zij net wel kunnen terugvallen op een stevige lokale verankering. Maar dat valt tegen. In de eerste plaats voor de socialisten, die pluimen blijven verliezen. Al zullen ze wel wat regio’s behouden, bijvoorbeeld in het zuidwesten van het land, zeker als ze de steun krijgen van de groenen van EELV. Die laatsten willen trouwens de leidende partij worden aan de linkerzijde.

Centrumrechts staat er beter voor, maar het blijft toch te mager voor een grote oppositiepartij. Centrumrechts (de LR van ex-president Sarkozy) zal regio’s moeten prijsgeven, maar toch wordt ze naast of na de partij van Marine Le Pen de grootste van het land. Les Républicains behouden waarschijnlijk het Noorden (Hauts de France) en de regio rond Parijs – al komen sterke man Xavier Bertrand en sterke vrouw Valérie Pécresse daar niet op onder het etiket LR. Maar hun lijst heeft  wel de goedkeuring van LR.

Is het politieke landschap dan fundamenteel veranderd?

Is dat wel zo nieuw allemaal? Uiterst rechts kan toch al lang rekenen op veel stemmen? Was het Rassemblement National van Marine Le Pen (Front National tot 2018) al niet de grootste partij bij de Europese verkiezingen van 2019? Leveren ze al niet de burgmeester in verschillende steden en gemeenten? Dat klopt allemaal, maar de schaal en het perspectief lijken te veranderen.  Voor het eerst komt radicaal-rechts in beeld als beleidspartij.

Toen Jacques Bompard in 1995 de radicaal-rechtse burgemeester werd van het stadje Orange haalde dat de wereldpers. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen haalde het FN en bondgenoten al veertien steden en gemeenten binnen, ook grotere zoals Béziers in het zuiden. Dat gebeurde in een relatieve onverschilligheid.

Dat het Rassemblement National het goed deed in verkiezingen met een proportioneel systeem zoals de Europese verkiezingen is één ding. Dat ze het nu wellicht ook halen in grotere regio’s – en in twee stembeurten - dat moet voor Marine Le Pen en haar partij toch voelen als een overwinning. Van zweeppartij naar beleidspartij. De ‘dediabolisering’ die Le Pen altijd heeft nagestreefd – wij zijn een politieke partij zoals een andere – lijkt met andere woorden te werken.

Dat is – paradoxaal genoeg – ook een onbedoeld effect van de komst van president Macron. Met zijn centrumpartij en zijn centrumrechts beleid heeft hij namelijk een deel van de kiezers van de traditionele partijen naar zijn partij gehaald. Kiezers van centrumrechts, maar zelfs van centrumlinks. Net die versnippering maakt dat Le Pen en haar RN vanzelf de grootste wordt. Cynici zeggen zelfs dat het Macron nog goed uitkomt ook, zo’n politiek landschap dat leest als een tweestrijd tussen hemzelf en Le Pen. Het is zo’n beetje zijn politieke levensverzekering. Niet zeker dat de president er zo over denkt, maar er is wel iets van aan.

Is dit de echte test voor de presidentsverkiezingen van volgend jaar?

Ja, maar ook een beetje nee. In mei 2022, over minder dan een jaar, kiezen de Fransen dus een opvolger voor Emmanuel Macron. Er kan natuurlijk nog veel gebeuren, maar veel politieke commentatoren gaan ervan uit dat die verkiezingen opnieuw zullen uitdraaien op een tweestrijd tussen de huidige president en Marine Le Pen. En van die twee lijkt Le Pen de grootste zekerheid, zij lijkt haast zeker van haar plaatsje in de beslissende tweede ronde. Als haar partij nu ook in de regionale verkiezingen de grootste wordt en bestuursverantwoordelijkheid krijgt, zal dat in positieve zin op haar afstralen.

Een tweede ronde volgend jaar tussen Le Pen en Macron, dat is dus zoals bij de vorige verkiezingen van 2017. Twintig jaar geleden haalde vader Jean-Marie Le Pen in de tweede stemronde (toen tegen Jacques Chirac) geen 18 procent. In 2017 haalde dochter Marine tegen Macron al ruim 33 procent. De peilingen voorspellen voor volgend jaar een nog niptere strijd. Voor het eerst wordt president Le Pen niet bij voorbaat onmogelijk geacht.

Natuurlijk zijn we nog niet zo ver. We weten zelfs nog niet wie de kandidaten zijn. Marine Le Pen allicht, iedereen gaat ervanuit dat ook Macron zichzelf wil opvolgen. Hij is bezig aan een Tour de France. Een bezoek aan de “gewone Fransen” in de regio's waar de president – soms letterlijk – klappen kreeg.

De andere kanshebbers? De groenen organiseren in september een voorverkiezing in eigen rangen. Al probeert één van de groene voormannen, Yannick Jadot, nog om alle linkse krachten voor de presidentsverkiezingen te bundelen. Weinig kans dat zoiets lukt, en lukt het niet dan staat nu al vast dat de linkerzijde de tweede ronde niet haalt. De socialisten hebben niemand met voldoende charisma, of het zou de burgemeester van Parijs Anne Hidalgo moeten zijn. Tot nu heeft nog niets heeft gezegd over een mogelijke kandidatuur. Uiterst links met Jean-Luc Mélenchon van LFI lijkt voorbij zijn hoogtepunt, en trappelt hooguit ter plaatse.

Blijft de klassieke rechterzijde, LR die in november haar presidentskandidaat zal aanduiden. De meest genoemde namen zijn vandaag ook in de running in de regionale verkiezingen. Xavier Bertrand heeft al aangekondigd dat hij kandidaat-president is. Mogelijk wagen ook andere regio-voorzitters zoals Valérie Pécresse en Laurent Wauquiez een gooi naar het presidentschap. Dat zijn weliswaar nationaal bekende politici, maar of dat volstaat om president te worden? 

Zoals het er nu naar uitziet neemt volgend jaar Le Pen het op tegen Macron. Of wordt het toch nog iemand anders? In elk geval doet het Rassemblement National er voortaan echt toe. Om te beginnen vandaag, in de regionale verkiezingen.

Bron: vrtnws.be

Beluister het gesprek met correspondent Ronny Van Gastel uit 'De Ochtend' via Radio 1 Select.