Nieuwe Feiten
"Gender Trouble"
vr 1 jun. - 11:08
Gender Trouble
Ze zeggen dat boeken je leven kunnen veranderen. Het is ook een goede vraag om aan iemand te stellen, zo eentje als ‘vertel me over je moeder’. Het boek dat je leven heeft veranderd zegt immers veel over dat leven. Tijdens mijn studie las ik van alles dat me raakte of inspireerde, maar dat werd nooit persoonlijk, laat staan levensveranderend.
Ik solliciteerde op een promotieplek, bij prof. dr. Liesbet van Zoonen. Het onderzoek moest gaan over meisjescultuur en Van Zoonen is een feminist in hart en nieren. We bespraken het project en mogelijke invalshoeken. Het onderzoek sprak mij heel erg aan, maar als kind van mijn tijd – geboren in 1976, groot geworden in de jaren ’90 – identificeerde ik me niet als feminist. Dat gold toen als een vies woord – ik weet het, dat is nu onbegrijpelijk.
Aan het einde van het sollicitatiegesprek zei ik daarom ‘maar ik ben geen feminist, is dat erg?’. Van Zoonen lachte hartelijk en dacht ‘dat komt nog wel’. Ze kreeg gelijk. In de eerste maanden van mijn promotie moest ik lezen, allerlei theorie over identiteit. En in die stapel zat het boek dat alles zou veranderen.
Het boek dat mij zo wist te raken was een feministische tekst. Niet eerder had ik zo’n gevoel van thuiskomen, als ik toen ik Judith Butlers 'Gender Trouble' las. Zelfs mijn aversie tegen feminisme wist ik erdoor te duiden.
'Gender Trouble' gaat over de wanverhouding tussen genderidentiteit en het ik. Het bekritiseert het idee dat er zoiets bestaat als de categorie ‘vrouw’ en dat de mensen in die categorie een gedeelde identiteit hebben. Volgens Butler is gender niets meer dan de herhaling van performances: we doen vrouw, met de manier waarop we ons kleden, hoe we praten, hoe we ons gedragen. Mijn hele leven had ik me verzet tegen die opgelegde performances: ik wilde geen jurken aan, smeekte mijn moeder om mijn haar kort te knippen, wilde met autootjes spelen.
Het proza van Butler is bekroond slecht – ze ontving meerdere prijzen voor haar ingewikkelde zinnen – en toch kwam alles direct bij mij binnen. Ik kwam thuis in haar werk omdat ik een falende identificatie ervaar met vrouwelijkheid. Dat betekent overigens niet dat ik een man wil zijn.
Ik kan uren praten over het werk van Judith Butler, en dat doe ik dan ook vaak en graag. In college, of tijdens een lezing. En nog altijd ben ik even enthousiast. 'Gender Trouble' veranderde mijn leven omdat ik dankzij het boek mijn leven beter begreep. En niet alleen mijn leven, ook het leven van anderen. Dat is waar het in de sociale wetenschap om draait: theorie die ons helpt de wereld beter te begrijpen. En iedereen die mij wil begrijpen, hoeft alleen maar 'Gender Trouble' te lezen.
