Heeft Broeder Jakob de klokken nu geluid of niet?

Met die vraag zijn we blijven zitten na het bezoeken van de wonderlijke tentoonstelling ‘In de ban van de tijd’ in de Sint-Pietersabdij in Gent. Een prachtige ode aan al die wetenschappers, instrumentenbouwers, ingenieurs en avonturiers die eeuwenlang gezocht hebben naar een antwoord op die ene wetenschappelijke vraag: ‘Hoe laat is het?’

De tentoonstelling begint bij Broeder Jakob, u weet wel, die van ‘slaapt gij nog?’ Dat was wat ze in de middeleeuwen ‘ene sorgvuldighen broeder’ noemden, een kloosterling die dienst deed als sprekende klok. Aan de hand van de stand van de zon, de maan en de sterren moest die zien te achterhalen welk moment van de dag het was, zodat hij de klokken kon luiden wanneer de monniken moesten beginnen werken, bidden, eten of slapen.

Het probleem is echter: in het Frans wordt er gezongen ‘sonnez les matines’, luid de metten. De ‘metten’ dat zijn de ochtengebeden waarvoor de kloosterlingen al om vier uur ’s ochtends uit hun bed moesten. Frère Jacques heeft zich blijkbaar overslapen en wordt al zingend aangemaand om alsnog snel de klokken te luiden. Klinkt logisch.

Maar in het Nederlands zingen wij “Hoor de klokken luiden.” Iemand anders is hem dus voor geweest! Maar wie dan? En hoe wist die hoe laat het was?

Dat moeten we dus zaterdag aan Maarten Van Dyck vragen, historicus en wetenschapsfilosoof van de UGent, tevens curator van de tentoonstelling. En als hij dan toch aan onze keukentafel zit kunnen we hem net zo goed uithoren over de rest van zijn tentoonstelling.   

We spraken af om 11 uur. Eerste vraag: "Waarom is 11 uur 11 uur, professor?"