Het aantal besmettingen stijgt opnieuw: hoe zorgwekkend is dat?

Het aantal besmettingen met het coronavirus stijgt weer. Dat blijkt uit de recentste cijfers op de website van Sciensano. Je kan die cijfers op verschillende manieren bekijken. Je kan kijken naar de dagcijfers, naar het weekgemiddelde of naar het aantal ziekenhuisopnames.

Het weekgemiddelde stijgt al vijf dagen op rij

Het weekgemiddelde is een gemiddelde van het aantal besmettingen tijdens de jongste zeven dagen. Door een gemiddelde te nemen, wordt het beeld minder onderhevig aan toevallige schommelingen. Zo heb je soms hogere dagcijfers na een verlengd weekend. Dat komt omdat mensen zich tijdens het weekend minder laten testen en omdat testresultaten  minder snel worden doorgegeven.

Een hoger cijfer aan het begin van een nieuwe week betekent dus niet dat de epidemie weer wint aan kracht, dat lijkt alleen maar zo. Het weekgemiddelde zorgt voor een duidelijk beeld.

Het meest recente weekgemiddelde is 90,3. Over een periode van zeven dagen werden dus gemiddeld 90,3 nieuwe gevallen per dag geregistreerd. Dat is een stijging van 2% in vergelijking met de vorige periode van zeven dagen.  Het weekgemiddelde stijgt al verschillende dagen op rij. Viroloog Marc Van Ranst zei vandaag op Twitter dat hij zich zorgen maakt over die geleidelijke stijging. "Het weekgemiddelde stijgt nu al 5 dagen in kleine stapjes tot 90 nieuwe COVID-19-gevallen per dag", schrijft hij.

We mogen niet in slaap gewiegd worden, want dit gaat de verkeerde richting uit.

In "Het Journaal" herhaalde Van Ranst die boodschap. "Op dit moment zitten we nog redelijk goed, maar het aantal nieuwe infecties blijft hoog. Het probleem is dat we in slaap gewiegd kunnen worden, met die lichte stijgingen. Het is niet ondenkbaar dat we volgende week weer boven de honderd gaan. Dan wordt het oncomfortabel."

Professor biostatistiek Geert Molenberghs (UHasselt en KU Leuven) bevestigt dat de cijfers stijgen, maar hij ziet voorlopig geen reden tot paniek. "Er zijn nog altijd grote gebieden in België met weinig of geen besmettingen. De nieuwe gevallen komen vooral uit Antwerpen en in mindere mate ook Gent en Brussel.  Pas als de cijfers in heel het land beginnen te stijgen, zitten we met een groot probleem. Dat is nu niet het geval, maar grote waakzaamheid is wel nodig."

Steven Van Gucht bevestigt. "We zien vooral meer gevallen in de grote steden: Antwerpen, Brussel en Gent. Het gaat vaak om twintigers en bij uitbreiding het actieve deel van de bevolking, mensen van 20 tot 65 jaar".

Volgens Molenberghs kunnen we die plaatselijke opstootjes onder controle houden door de situatie goed te monitoren. Als het aantal gevallen snel stijgt, kan je ook overgaan tot een lokale lockdown. "Dat is de voorbije weken gebeurd op verschillende plaatsen in Europa en het lijkt goed te werken. Ik zou er gif op innemen dat we ook bij ons zo'n lokale lockdowns zullen meemaken."

Pieken in de dagcijfers

De dagcijfers tonen een ander beeld dan het weekgemiddelde. Het meest recente dagcijfer op de website van Sciensano dateert van 10 juli, vorige week vrijdag. Die dag werden 86 nieuwe besmettingen opgetekend.

Je denkt dan misschien: 86 is minder dan 90, prima dus, het gaat de goede kant uit. Zo eenvoudig is het niet. Er waren de voorbije week ook enkele uitschieters, dagen met opvallend hoge cijfers. Zo waren er op 6 juli 113 nieuwe gevallen. Twee dagen later waren dat er maar liefst 135. Dat is wél veel hoger dan het weekgemiddelde.

Die pieken zijn volgens Marc Van Ranst verontrustend. "De (dag)cijfers gaan de laatste dagen vaak boven de honderd. Dat zie je voorlopig nog niet in het weekgemiddelde, maar als dat aanhoudt, dan zal ook het weekgemidelde boven de honderd gaan."

Kortom: voorlopig gaat het om geïsoleerde piekjes, maar veel kleine piekjes zullen uiteraard het gemiddelde doen stijgen. Als je alleen naar het weekgemiddelde kijkt, dan mis je bovendien die piekjes. Je krijgt dan de indruk dat het cijfer nog meevalt, terwijl het al dagen na elkaar fors gestegen is.

Toch moet je ook deze stijging wat relativeren. Dagcijfers van rond de honderd zijn nog altijd veel lager dan de cijfers op het hoogtepunt van de eerste golf. Het voorlopig hoogste dagcijfer dateert van 10 april. Die dag werden maar liefst 2.319 nieuwe besmettingen geregistreerd. Dat is 23 keer meer dan een dagcijfer van rond de 100.

Geert Molenberghs vindt de recente dagcijfers nog niet echt verontrustend. "Ik denk wel dat we waakzaam moeten blijven", zegt hij. "De cijfers van de voorbije maanden tonen dat het plots heel snel kan gaan. Het aantal nieuwe gevallen kan een tijdje blijven kabbelen, om dan plots als een muur omhoog te gaan. Dat kan in de toekomst zeker ook nog gebeuren, leren de Amerikaanse cijfers ons. De pieken kunnen zelfs hoger zijn dan tijdens de eerste golf."

Het aantal ziekenhuisopnames blijft laag

Ten slotte is er ook nog het dagelijkse aantal ziekenhuisopnames. Dat is voorlopig niet alarmerend. Vorige week vrijdag werden in België 6 mensen opgenomen in het ziekenhuis met COVID-klachten. Als je dat vergelijkt met het hoogtepunt van de epidemie, dan is dat relatief weinig.

Ter vergelijking: op 28 maart, op het hoogtepunt van de "eerste golf", werden maar liefst 629 mensen opgenomen. Dat is honderd keer meer dan vorige week vrijdag, nog altijd een enorm verschil dus.
Toch is het opletten met dit lage cijfer, want het kan een vals gevoel van veiligheid geven. "Dat komt omdat er altijd een vertraging is", zegt Marc Van Ranst. "Er gaat wat tijd over tussen ziek worden en in het ziekenhuis belanden. Hopelijk blijven de ziekenhuiscijfers goed."

Ook met het aantal ziekenhuisopnames kan het volgens Molenberghs snel gaan. "In februari en maart kabbelde het cijfer laag en traag voort, tot we plots de Muur van Geraardsbergen opklommen."

Ook Steven Van Gucht waarschuwt voor een vals gevoel van veiligheid. "Er is gelukkig nog nog geen weerslag op de ziekenhuisopnames, maar dat kan nog komen met vertraging. De viruscirculatie kan zich opbouwen bij jongere generaties en pas in een latere fase doorstoten naar oudere generaties. Voor hen zijn de gevolgen van de infectie veel erger."

Hoe komt het dat de cijfers weer stijgen?

Dat de cijfers weer langzaam stijgen, is volgens Geert Molenberghs niet echt een verrassing. "De regels zijn de voorbije weken sterk versoepeld. Daar komt nog bij dat veel mensen meer versoepelen dan is toegelaten. Het is bijna een wonder dat de cijfers niet nog meer gestegen zijn. "

Molenberghs waarschuwt ook voor vakantiegangers die terugkeren uit gebieden met veel besmettingen. "We leven niet op een eiland, zeker niet nu er weer gereisd wordt. Daarom moeten we zeker alert blijven. We hebben een stukje vrijheid teruggewonnen, maar we moeten zorgen dat we die zuur bevochten vrijheid niet weer verliezen."

Ook Marc Van Ranst pleit voor verhoogde waakzaamheid. "We moeten ons beter aan de maatregelen houden, de mondmaskerverplichting is echt welkom. Dit vereist de aandacht van iedereen. Want een epidemie maken we allemaal zelf. Dat hangt niet af van virologen of politici, maar van ons allemaal."

Steven Van Gucht zegt eveneens dat we voorzichtig moeten blijven. "We moeten opletten met feestjes en het nachtleven en we moeten ook veilig op reis gaan. Veilig horecabezoek is cruciaal. Vermijd zaken waar de regels niet gerespecteerd worden."

Geert Molenberghs wil toch graag eindigen met een positieve noot. "Ja, we moeten voorzichtig zijn, maar de situatie is vandaag anders dan bij het begin van de epidemie. We hebben nu betere contactopsporing en monitoring dan in februari en maart. We hebben ook meer kennis over het virus, bijvoorbeeld over de rol van superverspreiders en de manier waarop het virus zich verspreidt. Dat maakt dat we vandaag toch minder kwetsbaar zijn dan een half jaar geleden."

Luister naar Pierre Van Damme, vaccinoloog aan de Universiteit Antwerpen:

Bron: vrtnws.be en De weremd vandaag