Curieuze Collecties, het Museum voor Schone Kunsten in Doornik

Beaux Arts huist in het enige museum dat Victor Horta ontwierp (Bozar Brussel is een kunstencentrum) en het heeft een waanzinnige collectie. Op de Grote Markt van Doornik, vlak bij de romaanse en gotische kathedraal, kan je op een terras een koffie drinken voor anderhalve euro. Na jaren van pijnlijke verwaarlozing klimt het museum weer de berg op, dankzij de jonge dynamische Julien Foucart.

In Doornik liggen alle stedelijke diensten gegroepeerd in een aantrekkelijke site, waar overal gratis parkeren tot vlak voor de deur toegelaten is. Het stadhuis en een paar andere musea en instellingen zijn opgetrokken in verschillende stijlen. De site schreeuwt om een stevige aanpak. En om wegwijzers naar het Musée des Beaux Arts, dat helemaal opzij ligt, achter een rondboog zonder enige aanduiding. Zelfs een paar Doornikzanen op weg naar het stadhuis hebben nog nooit over hun museum gehoord. Naast het museum is er een verwaarloosde tuin met overwoekerde bijgebouwtjes…

De plannen voor een grote, sobere, moderne uitbreiding schuin achter het gebouw van Horta zijn klaar. Het werk kan bijna beginnen, het moet er over vijf jaar staan. Alle kunst verhuist naar het nieuwe gebouw; het oude museum van Horta wordt een ontmoetingsplek.   

Victor Horta ontwierp het museum in 1903, het opende in 1928. De plattegrond is bloemvormig en doet aan een panopticon denken, een gevangenis, met centraal een grote ruimte en daarrond zalen van verschillende afmetingen, vormen en kleuren. De balkons, galeries en dakramen ogen bescheiden en intiem.

De conservator ziet er een stuk jonger uit dan zijn 40 jaar. Hij bruist van energie om zijn instelling weer op de kaart te zetten en er een gangmaker van te maken voor de toeristische en culturele uitstraling van Doornik. Wat Bergen kan, moet Doornik toch ook kunnen?

Foucart, een Doornikzaan die tot een paar maanden geleden in Grand Hornu werkte, praat lyrisch over zijn collectie, waarvan de oudste werken dateren uit de 14e eeuw en die lopen tot rond 1900. De collectie is om te beginnen enorm, 5.000 stukken, met vooral een schat aan tekeningen van onder meer Henri de Toulouse-Lautrec en Vincent van Gogh, die hij helaas niet kan tonen. Het museum doet daarom geen aankopen meer, maar leent wel vaak uit, impressionisten vooral.  

Foucart leidt ons bij wijlen ontroerd rond door zijn kunsthuis. Hij zelf houdt kantoor in de riante ruimte van de een paar jaar geleden vrijgemaakte eerste etage, waar insijpeling de schilderijen aantastte. De afdeling 20e eeuw zit nu in de reserve. Achter hem prijkt een bas-reliëf van Guillaume Charlier, de kunstenaar die in Sint-Joost-ten-Node een museum heeft. Het werk was oorspronkelijk bedoeld voor de gevel, maar de blote borsten en sensuele houdingen waren er te veel aan. 

Nochtans, Doornik heeft wel wat te danken aan naakte boezems. 80 procent van de collectie komt van de Brusselse mecenas Van Cutsem, die de avantgarde van de 19e eeuw steunde. Brussel wilde zijn collectie niet omdat er afbeeldingen van blote vrouwen bij zaten. 

Doornik heeft zelfs een lokale Antoine Wiertz, Louis Gallait, die een straat kreeg in Brussel, een schilder van reusachtige taferelen om de geschiedenis te leren kennen. Maar hoe zullen die hier over twee jaar buiten raken? 

Gallait schilderde op gigantisch formaat "De pest van Doornik 1092", "De Troonsafstand van Karel V" en enkele werken gewijd aan het lot van de graven Egmont en Hoorn. Niet mooi, wel uniek, en het vult een hele zaal.

De absolute meesterwerken van Doornik zijn twee schilderijen van Édouard Manet (1832-1883): "Chez le Père Lathuille" en "Argenteuil". Ze tonen een verliefd koppel op een terras van een etablissement en aan een haven. Er hangt ook vroeg werk van Claude Monet en van Georges Seurat, marines, tegenover elkaar, een van Normandië, het andere uit het zuiden. 

Dé revelatie is de Vlaamse impressionist Théodore Verstraeten. Ongelooflijk dat iemand met zo’n sterk werk onbekend bleef. Hij lijkt het symbool en de kwintessens van het museum. Voorts hangen er fijne doeken van James Ensor, Henri De Braekeleer en Emile Claus en staat er een schitterende buste van Nel door Rik Wouters. Vlaanderen is dus prima vertegenwoordigd. Félicien Rops kon uiteraard niet ontbreken. 

Wellicht omdat de Henegouwers ons hebben geholpen in 1302 op de Groeningekouter behoren Rogier van der Weyden, Jean Gossart en Hugo van der Goes tot de Vlaamse primitieven. Er zijn enkele kopieën door jongere Bruegels van het werk van hun illustere voorvader. Voor de opening in 2024 wil Julien Foucart ook nog heel wat vervuilde schilderijen laten restaureren. 

Het is de moeite om twee keer naar het museum van Doornik af te zakken. Kom snel, om nog te genieten van de vergane glorie, de ouderwetse grandeur, het soms grappige archaïsme. En keer over vijf jaar nog eens terug om een wonderlijk vernieuwde kunsttempel te herontdekken. Over dit alles vindt u hier meer info. 

In 2013 bezocht "Vlaanderen vakantieland" op Eén het museum van Doornik.