Nieuwe Feiten
Het woord 'allez' heeft maar liefst 8 verschillende betekenissen
vr 17 apr. - 3:33
“Sinds enkele maanden woon ik samen met mijn Nederlandse vriend en opeens komt er hier een volledig andere taal binnen. Er zijn ook dingen die hij opmerkt in ons Vlaams taalgebruik, en die ik al lang niet meer hoor”, vertelt taalkundige Steven Delarue in Nieuwe Feiten.
“Het woord ‘allez’ is blijkbaar iets dat heel vaak voorkomt en hem meteen opviel. Hij begrijpt het wel, maar vindt het zo grappig dat het continu gebruikt wordt. Je kan die ‘allez’ op zoveel manieren gebruiken, en ik wou uitzoeken hoeveel dat er precies zijn.”
“Er was gelukkig al een taalkundige in Antwerpen, Hanne Kloots, die er eerder al iets over schreef en met die acht betekenissen is komen aanzetten. Maar ik kan me voorstellen dat er veel meer zijn. Bij deze een warme oproep aan de makers van Van Dale om daar toch wat meer betekenissen bij te plaatsen.”
Lees de volledige blogpost van Steven Delarue hier.
De acht betekenissen volgens Hanne Kloots:
1. Aansporing. Allee Tom! Allee, een beetje rapper! Wellicht is het aansporende gebruik van allee het ruimst verspreid. Van Dale neemt het ook op in die betekenis: ‘komaan, vooruit’.
2. Nuancering. Ik ga dit jaar wel mijn diploma halen. Allee, dat hoop ik toch tenminste. Daarnaast wordt allee ook vaak gebruikt om een pas gedane uitspraak te nuanceren.
3. Verbetering. Wat de grens, allee, wat de drempel ook een beetje verlaagt. Hier zet de spreker allee in om een woord of een constructie te verbeteren. De oorspronkelijke formulering – dus wat aan die allee voorafgaat – wordt daarvoor vaak gewoon ergens halverwege afgebroken.
4. Verduidelijking. Dan doe ik dat vanavond wel, allee, nadat we gegeten hebben. Hier probeert de spreker zijn of haar uitspraak iets concreter te maken. Allee leidt dan die verduidelijking in. Kloots benadrukt wel dat de drie laatstgenoemde betekenissen – nuancering, verbetering en verduidelijking – erg dicht bij elkaar aansluiten en dus ook moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn.
5. Afronding. Allee, dat was dus geen geweldige ervaring. Hier betekent allee iets als ‘kortom’. De spreker heeft net iets verteld, en gebruikt allee om een (tussentijdse) conclusie of samenvatting in te leiden. De aanwezigheid van allee kan soms ook op de afsluiting van een gesprek wijzen, zonder een opsomming of beschrijving vooraf. Ik gebruik het zelf bijvoorbeeld ook vaak om een telefoongesprek af te ronden – of in elk geval aan te geven dat ik het graag zou willen afronden. Allee, ‘k ga u dan laten.
6. Vraag en/of haperend geheugen. Allee, wie heeft er dat nu weer geschreven? Soms duidt allee ook aan dat je als spreker even niet op iets kunt komen, of dat je je iets afvraagt. Allee, wat was het nu weer?
7. Verbazing. Allee, da’s nu toch niet te geloven? Een spreker kan allee ook gebruiken om zijn of haar verbazing uit te drukken. Dat kan positief zijn (verwondering), maar ook negatief. Verbazing neigt dan eerder naar verontwaardiging.
8. Stopwoord. Dan leer je hem wel allee ja heel goed kennen. Kloots heeft na de zeven voorgaande betekenissen nog ongeveer een kwart van al haar allee’s over – en die zitten allemaal in deze categorie. Een echt duidelijke betekenis heeft allee hier niet: hoogstens geeft het woord hier aan dat de spreker even aarzelt of twijfelt, en via het gebruik van allee een korte pauze inlast.
