Historicus Herman Van Goethem over protest tegen nieuwbouw Steen: "Raakt hart van Antwerpen, men onderschat dat"

Ternauwernood was de aanbouw bij het Steen op de Scheldekade uit de steigers of er stak een storm van protest op, van boze reacties op sociale media tot en met een petitie om maar meteen de sloophamer boven te halen. Het nieuwe pand wordt een toeristisch onthaalcentrum, onder meer voor passagiers van cruiseschepen die aanmeren in Antwerpen.

“Over schoonheid kan men altijd discussiëren”, zegt rector Herman van Goethem van de Universiteit Antwerpen. Hij vindt het persoonlijk niet geslaagd, maar “de toekomst zal uitwijzen of dit overeind blijft of niet. Sommige dingen lukken, andere mislukken deerlijk, en die worden dan weer afgebroken. Oude en nieuwe architectuur combineren is altijd heel moeilijk. Denk maar aan de glazen piramide bij het Louvre: toen werd vanuit de hele wereld moord en brand geroepen.”

Over schoonheid kan men altijd discussiëren

De uitbreiding van het Steen is wel op een ongelukkige manier tot stand gekomen, vindt rector Van Goethem. “Ineens werd het nieuwe gebouw ontbloot; mensen voelden zich een beetje bedrogen en niet betrokken. De communicatie lijkt niet heel erg geslaagd en daar betaalt men nu de prijs voor.”

Ook Faro, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, pleit voor meer inspraak van de bevolking bij zulke beslissingen. Directeur Olga Van Oost zegt: "Het is duidelijk dat erfgoed mensen beroert.  Dit is eigenlijk een uitstekende gelegenheid om het met veel mensen te hebben over de betekenis van erfgoed."

Het Steen beroert veel Antwerpenaren, net zoals er veel protest is tegen de plannen met het Gravensteen in Gent. Monumenten zijn ons kennelijk dierbaar. Van Goethem: "Bijna alles is verleden; de toekomst bestaat nog niet en het heden gaat zo voorbij. Monumenten bekleden en versieren een stad. Het Steen is een element van de Antwerpse stedelijke identiteit.”

“Men heeft onderschat dat het Steen het hart van de stad raakt. De plek ligt heel gevoelig. Het is ook het hart van Antwerpen, verweven met de oude stadskern die verdwenen is. Men had ook de keuze kunnen maken om het gebouw weer bij de stad te laten aansluiten, bijvoorbeeld als museum over de oude stad."

Van Goethem wijst er ook op dat het Steen een zeer lange voorgeschiedenis heeft als ingebouwde burcht. Het gebouw heeft vele lagen, maar wat we nu zien is toch vooral een negentiende-eeuwse “disneylandachtige reconstructie” met een neogotisch torentje uit 1894. Rond 1910-1920 kwamen er bijgebouwen, net als in de jaren 50. Die laatste zijn nu afgebroken voor deze nieuwbouw. “Op zich een normaal traject voor een gebouw. Maar het is de vraag of dit de goede beslissing was voor het Steen."

De toekomst zal uitwijzen of de nieuwbouw in de smaak zal vallen en "of we het afbreken of laten staan". Dat zal ook afhangen van het al dan niet slagen van de nieuwe bestemming. Herman van Goethem: "Misschien kijken we over twintig jaar wel om en zeggen: ho, dat is nu eens een typisch gebouw van 2021, weet je nog, uit die coronatijd? Maar intussen kijken we met onze hedendaagse blik en zeggen we met heel veel mensen: help, moet dit het nu absoluut zijn?"

Beluister het gesprek met Herman van Goethem in 'De wereld vandaag' via Radio 1 Select

Bron: vrtnws.be en De wereld vandaag