"Je zou bij de 1ste prik een eerste hippe sok kunnen geven, en bij de 2de prik de tweede"

"Er wordt al jaren internationaal onderzoek gedaan naar beloningen in verband met vaccins tegen bijvoorbeeld de griep, of de mazelen. Daaruit blijkt dat een beloning het laatste duwtje in de rug kan zijn”, vertelt gedragseconoom Mathias Celis in 'De Wereld van Sofie'. “Het kan dus helpen, maar het zal er uiteraard niet voor zorgen dat we een vaccinatiegraad van 99% zullen bereiken. Als we kijken naar de Vlaamse bevolking zien we dat 65% van de volwassenen bereid is om zich te laten vaccineren. Bijgevolg is er dus 35% daar niet toe bereid. 15% van die respectievelijk laatste groep zegt dat die het liever niet wilt. Die zou je dus eventueel nog kunnen bereiken door middel van beloningen.”

"Als ze ons er voor gaan betalen, zal er wel iets niet pluis zijn"

De aard van de beloning kan volgens Celis bepalend zijn. “Over een financiële incentive, is er in de wetenschap geen eenduidigheid, zeker wanneer we dat in de context van het coronavaccin gaan bekijken. Omdat het een politiek beladen zaak is, gaan mensen snel denken: ‘als ze ons er voor gaan betalen, zal er wel iets niet pluis zijn’”, aldus Celis. “Voor sommigen zal dat werken, voor anderen niet”. Over de strategie van de Amerikaanse staat Ohio, met name het geven van lottobiljetten waarbij een bedrag van één miljoen euro te winnen valt, zegt Celis dat die zeker kan werken. “Mensen zijn over het algemeen niet zo goed met statistische informatie. De statistieken waar virologen mee komen is voor velen abstracte informatie, waar geen emotie aan hangt. Die statistische onwetendheid is er evenzeer bij de lotto. Hoewel de kans zeer gering is, gelooft men oprecht dat men een reële kans maakt om die hoofdprijs te winnen. Het kan hen dus zeker overtuigen.”

“Veel heeft te maken met de keuzearchitectuur”

Het hoeft echtt geen grote beloning te zijn. “We zien dat kleinere beloningen ook werken. In Israël, maar ook in de Verenigde Staten bijvoorbeeld hebben ze dat op een hoog tempo uitgetest. Het is belangrijk om te beseffen dat zo een beloning niet als hoofdmotivator dient. Het kan wel die mensen over de streep trekken, die in een soort van grijze zone zitten, die al semi-gemotiveerd zijn.” Volgens Celis kunnen die kleine beloningen, zoals een ijsje, of een donut, toch zorgen voor een kleine -maar daarom niet onbelangrijke- stijging van de vaccinatiegraad." 

Over wat een goede motivatiestrategie is, vult Celis nog aan dat veel te maken heeft met de zogenaamde keuzearchitectuur, of de standaardconstructie. “Als je bijvoorbeeld denkt aan het orgaandonorschap, dan zie je dat in het ene land de standaardconstructie anders is dan in een ander land. In België doneer je bijvoorbeeld, wanneer dat mogelijk is, automatisch je organen, tenzij je dat op voorhand expliciet weigert. In Nederland gold het omgekeerde, daar moest je expliciet toestemming geven om aan orgaandonatie te doen. Wanneer je die twee landen vergelijkt, zie je dat in België 98% van de bevolking orgaandonor is, in tegenstelling tot slechts 24% in Nederland.” Celis is, wanneer het gaat over de vaccinatiestrategie, voorstander om de standaardconstructie te wijzigen. Hij gelooft dat wanneer je je in plaats van je in te schrijven, je jezelf moet uitschrijven voor het vaccin, de vaccinatiegraad zou stijgen. “Zo wordt het vaccineren een beetje de gemakkelijke keuze. Je moet al moeite doen om geen vaccin te krijgen.”

"Hippe sokken"

Celis pitcht kort nog zijn eigen idee voor de ideale vaccinbeloning:  “Ik dacht bijvoorbeeld aan sokken, hippe sokken. Je zou dat dan ook kunnen koppelen aan een gedragseconomisch principe. Taken die we niet hebben afgewerkt, blijven namelijk in ons hoofd spoken. Je zou dus kunnen zeggen dat je bij je eerste prik, je eerste sok krijgt. Wanneer je dan voor je tweede prik gaat, krijg je ook de tweede sok, en is je paar compleet, en is op die manier je taak afgerond. Zeker de jonge generatie, die gaan daar helemaal gek van zijn”, sluit hij af.

Je zou bij de 1ste prik een eerste hippe sok kunnen geven, en bij de 2de prik de tweede.

Beluister het gesprek met Mathias Celis via Radio 1 Select.

Lees ook: