Hoe zeg je 'Wir haben es nicht gewusst' in het Spaans?

In Spaanse archieven vond ze massa’s handgeschreven brieven en kaartjes met bedankjes voor bloemen en cadeautjes, de allerliefste wensen, voor Kerstmis en Nieuwjaar, huwelijken en ongevallen, gelukwensen voor de verjaardag van de staatsgreep die de dictator aan de macht bracht, ondertekend met: ‘Uw toegenegen Boudewijn’.

Het is alsof Hitler na de oorlog in Duitsland aan de macht zou zijn gebleven en voor de rest van zijn leven een intieme vriend zou zijn geweest van ons vorstenpaar. Die vergelijking loopt weliswaar mank, maar veel minder dan je zou hopen.

Onder het bewind van Franco zijn honderduizenden politieke tegenstanders genadeloos gevangengezet, gemarteld en geëxecuteerd. Voor, tijdens en nog lang na het huwelijk van Boudewijn en Fabiola. Daar werd toen ook uitgebreid over bericht in de pers.

Hoe krijg je zoiets als goeie katholiek in Godsnaam met je geweten verzoend? Want dat waren ze, Boudewijn en Fabiola, goeie katholieken. Maar dat was Franco ook. Op handen gedragen door de Spaanse Katholieke Kerk als de Grote Redder die hen verlost had van het juk van die goddeloze communisten, lees: de democratisch verkozen regering.

En nu zegt u: Hitler was ook democratisch verkozen. Dat klopt. We zeiden het al: de vergelijking is deels ongelukkig. Anderzijds hebben Hitler en Mussolini Franco geholpen om de Spaanse Burgeroorlog te winnen, waarop hij uit dankbaarheid aan hun zijde heeft gevochten bij het begin van WOII. Maar in tegenstelling tot Hitler en Mussolini is hij na de oorlog aan de macht gebleven en pas jaren later vredig in zijn eigen bed gestorven terwijl Boudewijn en Fabiola in Brussel voor hem zaten te bidden.

Wij hebben ons oordeel al klaar: ze moesten zich schamen, die twee. Maar we willen dat zaterdag toch even toetsen bij Lore Colaert, de historica van de UGent, die al eens eerder bij ons is komen vertellen over haar onderzoek naar de talloze massagraven uit de tijd van Franco.

Waren Boudewijn en Fabiola slechte mensen of zijn er verzachtende omstandigheden? Zat de tijdsgeest er misschien toch voor iets tussen? Of zijn er nog anderen die zich nog veel meer zouden moeten schamen?