Ga naar hoofdinhoud

Luister Live

Programma's

Select

Podcasts

Alles begint bij luisteren

Radio 1 Sessies

album van de week

classic album van de week

ontbreekwoordenboek

De Ochtend

Kan je PFOS ooit uit de bodem krijgen? "Vervuilde grond afgraven beste oplossing, maar dan wegwerken is niet evident"

di 15 jun. - 6:32

De Vlaamse regering heeft voorzorgsmaatregelen ingeroepen voor de bewoners in een straal van de 10 kilometer rond de fabriek van 3FM in Zwijndrecht, waar een PFOS-vervuiling in de bodem is vastgesteld. Zo wordt afgeraden eieren van kippen uit eigen tuin of zelfgeteelde groenten te eten.
Werf

Kan je die vervuiling eigenlijk uit de bodem weg krijgen? "Als je de vervuilde grond afgraaft en vervangt door schone, dan is die grond ook weer proper", zegt expert Hans Slenders. Maar die vervuilde grond daarna wegwerken is niet zo evident.

Wat zijn PFOS?

PFOS of perfluoroctaansulfonaten zijn chemische stoffen die behoren tot de bredere PFAS (perfluorinated alkylated substances), een grote familie van duizenden synthetische stoffen met meerdere fluoratomen. In de industrie worden ze vooral gebruikt omdat ze water-, vet- en vuilafstotend zijn. Je vindt ze onder meer in smeermiddelen, anti-aanbaklagen van pannen, voedselverpakkingen, kleding, textiel en cosmetica.

PFAS, en dus ook PFOS, kunnen in het milieu terechtkomen via de lucht of via het afvalwater van fabrieken. Ze zijn niet of nauwelijks afbreekbaar in de natuur en worden als vervuiling op alle continenten aangetroffen. Ze kunnen voorkomen in de lucht, zowel binnens- als buitenshuis, in water, in de bodem en in stof. Via drinkwater en voedsel komen ze bij de mens terecht. In het bloed van zowat alle inwoners van geïndustrialiseerde landen worden PFOS aangetroffen en het duurt erg lang voor ze het lichaam verlaten.

"Je gaat er niet meteen van doodvallen, maar als je dagelijks een te hoge concentratie binnen krijgt, zal de hormoonbalans verstoord raken. Verder is er kans op verhoogde cholesterol, groeistoornissen en een verhoogd risico op kanker", legde toxicoloog Jan Tytgat (KU Leuven) eerder uit. Omdat er bezorgdheid was over de invloed op de gezondheid is de productie van de stoffen gaandeweg verminderd en stopgezet in Europa en de VS. In China en elders in Azië worden de stoffen nog wel geproduceerd.

Wat is het probleem in Zwijndrecht?

PFOS werd vanaf 1976 tot en met 2002 geproduceerd in de chemische fabriek van 3M in Zwijndrecht. Een deel van van het goedje is in de grond rond de fabrieksterreinen terechtgekomen. Op sommige plaatsen zit tot 26 keer te veel PFOS in de grond in Zwijndrecht. Dat kwam aan het licht tijdens de graafwerken voor de nieuwe Scheldetunnel van de Oosterweelverbinding in Antwerpen. Het parket is met een onderzoek gestart.

Maar de vervuiling blijkt al zo'n 20 jaar geleden al bekend geweest te zijn. Dat veroorzaakt politieke hoogspanning binnen de Vlaamse regering. Vlaams minister van Milieu en Omgeving Zuhal Demir (N-VA) ijverde zelf voor een onderzoekscommissie om de PFOS-vervuiling tegen het licht te houden. Dat een minister in functie aandringt op een onderzoekscommissie is redelijk ongezien. Het voorstel zal allicht morgen worden goedgekeurd in het Vlaams Parlement.

Wat is er juist aan de hand met de PFOS-vervuiling in Zwijndrecht? Deze reportage uit 'Het journaal' van 2 juni 2021 legt het je in een notendop uit:

Kan je PFOS ooit uit de bodem wegfilteren?

De Vlaamse regering heeft intussen al extra maatregelen genomen. In een straal van 10 kilometer rond de 3M-fabriek wordt mensen onder meer aangeraden om geen, of minder, eieren van eigen kippen of zelfgeteelde groenten uit hun tuin te eten. Maar is er een oplossing om PFOS uit de bodem te krijgen? In Nederland hebben ze ervaring met die vraag: twee jaar geleden legden verstrengde PFAS-milieunormen daar meerdere werven stil. Het Nederlands Expertisecentrum PFAS voert specifiek onderzoek, expert Hans Slenders  klinkt niet bepaald hoopgevend.

"Het is zeer moeilijk weg te werken", zegt hij in "De ochtend". "Er is een probleem om de juiste normen voor concentraties vast te stellen. Die normen liggen nu heel laag. Het is moeilijk om te bepalen wat er bij welke concentratie in het lichaam gebeurt." Hoe dan ook komen PFAS en PFOS overal in ons milieu voor en breekt het daar van nature niet af. "Het zit daar sowieso, uit het milieu krijg je altijd wat binnen."

Bij PFOS-vervuiling in de bodem kan je wél ingrijpen, zegt Snelders. "Je kan de vervuilde grond afgraven en de met PFAS vervuilde grond afvoeren", klinkt het. "Als je die weggehaalde vervuilde grond dan vervangt door schone, dan is die grond ook meteen weer schoon."

Luister naar internationaal expert Hans Slenders in 'De Ochtend' via Radio 1 Select

Maar wat je dan doet met die afgegraven, vervuilde grond? Er zijn twee opties, zegt Snelders, verbranden of wassen met hydrocyclonage (waarbij je de kleine zand- of kleideeltjes afscheidt van de vervuiling). Maar elk van de twee opties heeft zijn kanttekening. "Verbranden bij 1.100 graden is de enige manier om PFOS écht weg te krijgen, maar het is zeer, zeer duur. In Nederland beschikken wij niet eens over zo'n installatie. En als je de bodem wast, hou je nog altijd 10 tot 20 procent slib over dat alsnog ergens gestort zal moeten worden."

In de situatie rond 3M ziet Snelders het afgraven van vervuilde grond en vervangen door schone grond als beste optie. Vanaf wanneer mensen dan weer eieren van hun eigen kippen kunnen eten? "PFOS stapelen zich op, ook bij dieren. Ook de kippen hebben dus hoe concentraties in hun lichaam. Dus zelfs als ze op schone grond lopen, zal het een hele tijd duren voor de concentraties in de kippen én hun eieren weer lager zijn."

Hoe moet het nu voort met PFOS/PFAS?

In Europa wordt er heel hard geijverd voor en gewerkt aan een totale ban van PFAS en PFOS. "De toelatingsnormen voor PFAS in producten worden steeds strenger, op termijn zal dat helemaal uitfaseren", zegt Snelders. "Maar in onze economie gebruiken we ook producten uit Azië en andere landen, dus het zal nog geruime tijd duren voor het helemaal verdwenen is."

Bron: vrtnws.be en 'De ochtend'

Lees ook:

Lees ook:

Blijf op de hoogte

Ontdek de beste podcasttips, beluister het meest recente nieuws en doe mee aan exclusieve acties.

Volg ons op
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Jobs

Privacy

Gebruiksvoorwaarden

Heb je een vraag?

Contact

Wedstrijdreglement

Logo UitInVlaanderenLogo Cim Internet