"Kapitein is niet noodzakelijk beste leider, gedeeld leiderschap blijkt effectiever"

Voor haar onderzoek onderscheidde Katrien Fransen vier leiderschapsrollen binnen een sportteam. "Op het veld zijn er twee type leiders: iemand die de medespelers coacht en bijstuurt en een motivationele leider, die zijn teamgenoten kan motiveren om tot het uiterste te gaan. Naast het veld is er de sociale leider, een vertrouwenspersoon die er ook in slaagt om een goede teamsfeer te creëren en een externe leider, die communicatie verzorgt met de buitenwereld zoals media en sponsors."

Vervolgens bevroeg Fransen 4500 spelers en coaches van negen verschillende sporttakken op verschillende niveaus in Vlaanderen. Hen werd gevraagd om de beste leider van het team aan te duiden op basis van de vier verschillende rollen. "Spelers en coaches gaven aan dat ze verwachten dat de kapitein het beste scoort op alle vier de rollen. De kapitein moet tactische richtlijnen geven, motiveren, zorgen voor een goede sfeer en praten met de media na de wedstrijd."

Andere spelers binnen het team, de informele leiders, durven hun leiderschapsrol niet altijd ten volle opnemen

Maar haar onderzoek wees uit dat in slechts één van de honderd teams de kapitein als beste leider werd beschouwd voor de vier rollen. "Opmerkelijker is dat in 44 procent van de teams de kapitein in geen enkele rol als beste leider werd beschouwd." Hoe dat komt? Vaak is de kapitein de speler die het langst in de ploeg zit en al lang de rol van kapitein vervult, geeft Fransen aan. "Er wordt daarbij niet altijd nagedacht over een betere invulling. Het probleem is dan dat andere spelers binnen het team, de informele leiders zeg maar, hun leiderschapsrol niet ten volle durven opnemen."

Sterkere identificatie

Een structuur van gedeeld leiderschap is daarom efficiënter dan een traditionele structuur met één leider, vindt Fransen. "Het is niet alleen effectiever voor het teamvertrouwen, maar spelers zullen zich ook sterker identificeren met het team. Bovendien blijken teams waar er gedeeld leiderschap is hoger op de ranking te staan in vergelijking met teams waar één speler die rollen opneemt."

Om de beste leiders in een team aan te duiden, is de perceptie van spelers cruciaal. "Er wordt snel vanuit gegaan dat de coach een beter zicht heeft op de leiderschapsstructuur van het team, maar dat blijkt vaak niet het geval te zijn. Door de perceptie van spelers centraal te stellen, kunnen we leiders aanduiden die door het team geaccepteerd worden als leiders." Iets wat in de bestaande verticale hiërarchie in sportteams soms nog moeilijk te doorbreken is. "Als coach is het niet evident om dat los te laten. Maar een coach kan zo wel een sterkere impact hebben op het team."

Welzijn en gezondheid

Intussen werkt Fransen ook samen met onder andere nationale volleybalteams, Australische rugbyteams en Belgische eerste klasse voetbalclubs en voert ze verder onderzoek. "Daaruit blijkt ook dat de kwaliteit van het leiderschap binnen een structuur van gedeeld leiderschap niet alleen de efficiëntie van het team bepaalt, maar ook het welzijn en de gezondheid van de spelers in het team."

Is dit idee van gedeeld leiderschap ook toepasbaar in andere organisaties buiten de sportwereld? "Zeker", aldus Fransen. "Heel wat onderzoek toont aan dat het beter werkt dan een traditionele verticale structuur met één leider. Daarom vertaalden we onze toepassingen ook voor andere organisaties, gaande van een ziekenfonds, organisaties binnen de zorgsector tot advocatenkantoren."

Herbeluister hier het interview (vanaf het tweede uur).