Karl Marx en Brussel: a match made in heaven

Dat Nederlands zou ‘m goed van pas komen, want hij heeft een van de belangrijkste periodes van zijn leven in Brussel doorgebracht. Het was hier in België dat Marx zijn ideeën over de wereld ordende. Het was hier in België dat hij zijn invloedrijke Communistisch manifest schreef. En het was hier in België dat zijn geldzorgen zorgwekkende proporties begonnen aan te nemen.

Radicaal

Historicus Edward De Maesschalk schreef een boek over Karl Marx in Brussel en vertelde erover in #Weetikveel. “Marx had radicale ideeën als jongeman, hij werd journalist en richtte allerlei kranten op. Die werden af en toe verboden wegens hun controversiële standpunten. Marx wou bijvoorbeeld het erfrecht afschaffen. Maar dat was voor veel mensen ondenkbaar, want het was de enige manier waarop ze aan hun geld kwamen. Hij werd weggestuurd door de autoriteiten in Parijs en Keulen, en kwam zo in Brussel terecht. Hier was men toleranter.”

“Toch predikte Marx niet de grote revolutie”, vertelt De Maesschalk. “Marx was een man van de wetenschap, hij was doctor in de filosofie. De revolutie zou vanzelf komen, als een logisch gevolg van de industriële ontwikkelingen. In een zolderkamertje in Elsene, in de rue Jean d’Ardenne, probeerde Marx al die ideeën te ordenen. Hij had ook veel contact met andere communisten, die soms wat bang voor hem waren wegens zijn priemende zwarte ogen en bazige stijl.”

Lyrisch proza

Samen met zijn vriend Friedrich Engels, zoon van een rijke industrieel, nam Marx het op voor de verpauperde massa. De Maesschalk: “Zonder Engels was Marx er onderdoor gedaan. Engels bood financiële steun, omdat hij sterk in Marx geloofde. Die schreef ook lyrisch proza. Hij kon geweldig goed ideeën bundelen en verwoorden. ‘Er waart een spook door Europa’, was bijvoorbeeld een van de beroemde zinnen die hij schreef hier in Brussel. Engels erkende die verbale kracht. Als je vandaag Het communistisch manifest leest, word je bijna automatisch communist.”

Uitgewezen 

Edward gaf al een paar rondleidingen in Brussel, in de sporen van Marx. “Zijn stamcafé was Le Cygne/De Zwaan op de Grote Markt. Door geldproblemen moest hij redelijk wat verhuizen met zijn gezin, en tussendoor verbleef hij in het pension Le Bois Sauvage. In dat gezin was Marx trouwens een goede vader. Hij speelde veel met de kinderen."

In 1848 werd Marx uitgewezen. De Maesschalk: “Er heerste toen een revolutiesfeer in Europa, en de lokale autoriteiten werden ongerust. Zijn opsluiting veroorzaakte trouwens een schandaal tot in het nationale parlement. Dat had met zijn vrouw te maken: die was ‘m in haar nachtjapon achterna gelopen tot aan het politiekantoor, en werd opgesloten met een paar prostituees. Omdat zijn vrouw barones was, was dat toen een echte schande. De volgende dag vertrok het gezin Marx naar Parijs.”

Herbeluister