Klimaatplan: hoeveel kost het je, wat levert het op?

De klimaatresolutie is vorige week goedgekeurd door het hele Vlaamse Parlement, meerderheid en oppositie (Groen en SP.A) samen. Het is een intentieverklaring om de uitstoot te verminderen en klimaatvriendelijker te gaan leven. De regering zet vandaag met het Klimaat- en Energiepact de bakens uit met heel concrete doelstellingen.

Tegelijk is het vooral ook aan de burgers om de stap te zetten, om het huis beter te isoleren, om meer zonnepanelen te installeren, om dichter bij het werk te gaan wonen, kortom om energievriendelijker te gaan leven.

VRT Nieuws ging op basis van enkele concrete voorbeelden na wat het zou kosten om stappen te zetten, en wat daar tegenover staat, met andere woorden wat het terugverdieneffect is op lange termijn, al kan dat niet altijd puur in cijfers worden uitgedrukt

We gaan uit van een gewoon Vlaams gezin. Jan en Annelies hebben twee kinderen en wonen in Boutersem, Jan werkt in Brussel en Annelies in Leuven. Welke maatregelen kunnen zij nemen om klimaatvriendelijker te gaan leven?

De modellen gaan telkens uit van een aanpassing in 2017, en klokken af in 2030. Het gaat hierbij om specifieke voorbeelden, die uiteraard in ieders situatie telkens kunnen verschillen.

Jan en Annelies willen best wel stappen zetten, maar willen vooral weten wat hoeveel zal kosten, omdat het in de eerste plaats betaald moet worden. Ze zijn ook heel geïnteresseerd in wat ze kunnen terugverdienen, maar ook wat de algemene winsten en voordelen zijn, die soms niet in geld zijn uit te drukken. Ze denken daarbij vooral aan kostbare dingen als tijd en een aangenaam klimaat waarin hun kinderen en kleinkinderen (hopelijk) zullen kunnen leven.

De aankoop van een elektrische auto laat zich momenteel maar moeilijk terugwinnen, zoals onderstaande grafiek toont. Een belangrijke rol ligt bij de premies van de overheid.

De overheid kan naast de individuele burgers ook werkgevers stimuleren om een elektrische auto als extraatje aan te bieden, in plaats van de klassieke wagen met verbrandingsmotor. Dan zit er een omslag in, en kunnen elektrische auto's veel goedkoper worden, waardoor het kostenplaatje er weer helemaal anders uitziet. Jan en Annelies, en vooral de maatschappij, krijgen schone lucht in de plaats.

Over de berekening: We zijn uitgegaan van een model waarbij Jan en Annelies 20.000 kilometer per jaar rijden met een gemiddelde familiewagen op benzine. In dit berekeningsmodel zijn ook al de kosten opgenomen voor een extra batterij in huis om de zonne-energie overdag op te slaan. Ook met verkeersbelasting, huidige premies e.a. is rekening gehouden. Er is uitgegaan van een elektrisch model Nissan Leaf.

Mark Pecqueur, docent aan Thomas More en onderzoeksontwikkelaar, betwijfelt of we met z'n allen in 2030 in elektrische autootjes gaan rondbollen. Het is heel onduidelijk of het elektriciteitsnet het gaat aankunnen als we met z'n allen onze auto massaal zouden gaan opladen. Er moet dus nog een woordje gepraat worden met de netbeheerders.

"In 2030 gaan we veeleer naar een multi-energetische mobiliteit", denkt Pecqueur, en tegelijk ook naar "mobility providers die auto doen rijden voor jou. Zo kan je pakweg via een app een auto bestellen op je werk, die je naar huis rijdt, al dan niet met chauffeur."

Dit deel splitsen we even op in zonnepanelen, dakisolatie en een nieuwe manier van verwarmen, al dan niet in combinatie met bovengenoemde twee.

Als ze enkel voor zonnepanelen gaan waarmee ze het grootste deel van het hun elektriciteitsverbruik (gemiddelde van 4.000 kWh per jaar) willen coveren, betalen ze initieel wel ongeveer 6.500 euro (er zijn geen subsidies meer), maar dat geld hebben ze na 11 jaar terugverdiend. De winst na 17 jaar, in 2030, loopt op tot ruim 3.000 euro.

Als Jan en Annelies hun dak isoleren, betalen ze voor een zadeldak van 100 m² ongeveer 2.750 euro. Ze krijgen wel subsidies, al zijn die in 2017 lager dan dit jaar. Anderzijds levert de investering hen een winst aan verwarmingskosten op van ongeveer 480 euro per jaar, wat uiteindelijk in het totaalplaatje een break-even betekent na amper 4 à 5 jaar. Vanaf dan maken ze pure winst.

Jan en Annelies kunnen ook hun verwarmingssysteem aanpassen. Als ze enkel gaan voor de vervanging van hun oude, vervuilende stookolieketel door een efficiënte gasketel, dan investeren ze in 2017 weliswaar 4.000 euro, maar dan realiseren ze een besparing van 715 euro per jaar.

Bij een geothermische warmtepomp realiseer je de grootste uitstootwinsten, tot 10 ton CO2 elk jaar opnieuw, als die gekoppeld is aan zonnepanelen tenminste. Financieel komt dit type warmtepomp jaarlijks uit op een winst van ongeveer 2.000 euro, maar de investering is ook wel groot: ruim 24.000 euro. Met andere woorden: na twaalf jaar heb je het terugverdiend en maak je winst, maar er is een grote initiële investering. Dit type heeft ook enkel zin in een huis dat goed is geïsoleerd (zie verder).

Dirk Saelens van Energyville, hoogleraar Gebouwen en Energie aan de KU Leuven: "Los van een concrete case en hoeveel je al dan niet bespaart, is onze manier van denken fout. We moeten op termijn eigenlijk gewoon CO2-neutraal worden. Nu zal dat niet goedkoop zijn, maar we profiteren momenteel wel van het feit dat energie nu nog relatief goedkoop is. En je moet ook meenemen wat CO2-uitstoot ons uiteindelijk kost of zal kosten."

Los daarvan zijn er ook andere factoren die baten opleveren: "In een gerenoveerd huis heb je een hoger comfortgevoel. En je huis wordt sowieso meer waard. Ook dat moet je meenemen in het verhaal van de terugverdienberekening. Als iemand een nieuwe keuken plaatst, denkt hij of zij toch niet meteen aan "hoeveel zal ik daarmee terugverdienen op termijn" (zoals bijvoorbeeld met zonnepanelen of een andere verwarmingsketel). Maar je huis stijgt in waarde, en je hebt er zelf natuurlijk plezier van."

In dit concrete geval kost een verhuizing naar Leuven veel geld. Volgens de meest recente cijfers van de Belgische notarissen voor 2016, bedroeg de gemiddelde vastgoedtransactie in Boutersem dik 271.000 euro, en in Leuven ruim 334.000 euro. Concreet zouden ze dus bij een verhuizing gemiddeld ruim 60.000 euro bijleggen. Daar komen sowieso nog een deel registratierechten bij (die zijn tot 12.500 euro wel meeneembaar).

Bij de baten hier staan vooral niet meetbare dingen: veel tijdswinst, zeker voor Annelies, en geen fileleed meer voor Jan, die nu op de trein een goed boek kan lezen of zijn vergaderingen kan voorbereiden. Bovendien fietst hij nu naar het station, waardoor hij meer beweging heeft. Jan moet wel het comfort van zijn wagen opgeven, en moet rekenen op de stiptheid van de NMBS.

Over de berekening: Onderstaande kaart is als volgt opgevat. In elke provinciehoofdstad hebben we als referentie de gemiddelde vastgoedprijs genomen, en vergeleken met die in de gemeenten van de rest van de provincie. Is een gemeente groen, dan is die goedkoper, maar dat betekent dus dat je extra betaalt als je een huis in de provinciehoofdstad koopt.

Rond Gent, Antwerpen, en Brugge zien we dat wonen in de randgemeenten nu net vaak duurder is. Daar blijkt een verhuizing dus goed mee te vallen. Het blijven echter gemiddelden, het is moeilijk om een algemene lijn te trekken. Het best kan je je gemeente checken, en zo een vergelijking proberen te maken. En er spelen uiteraard ook heel wat andere factoren mee zoals een tuin voor de kinderen, wat in de stad al snel moeilijker (duurder) wordt.

Socioloog Pascal De Decker ziet individuele winsten, met ook een "immens maatschappelijk voordeel." "We moeten wel eerst de bedenking maken dat verhuizen niet voor iedereen mogelijk is, of vaak slechts winst oplevert voor één van beide partners."

"Maar heel veel  mensen kunnen het in theorie wel. Neem nu iemand die pendelt van Gent naar Brussel en daar dagelijks twee uur in stopt. Die verplichte (pendel)tijd wordt vrije tijd. Het is keuzetijd voor jezelf die je wint, en dat maakt je gelukkiger. Je kan die tijd spenderen aan je familie, aan sport, vrijwilligerswerk of iets anders. En je bent verlost van een vermoeiende en vaak irriterende rit."

Er is niet enkel het individuele, maar ook het maatschappelijke voordeel, dat De Decker gigantisch noemt. "Minder mensen op de weg betekent immers minder files, dus algemeen gezien minder tijdsverlies, een economisch voordeel, minder verkeersongevallen, minder luchtvervuiling, dus minder kosten in de gezondheidszorg enzovoort. Het effect op de levenskwaliteit is zeer groot."