De Ochtend
4 keer meer kinderen met obesitas: "Preventie begint al in de eerste 1.000 dagen"
vr 1 mrt. - 4:48
Wereldwijd heeft 1 op de 8 mensen obesitas (een BMI van 30 of meer). Dat blijkt uit een grote studie waaraan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft meegewerkt. Bij volwassenen gaat het om meer dan een verdubbeling ten opzichte van 30 jaar geleden. Maar ook bij kinderen en tieners komt obesitas steeds vaker voor. Wereldwijd gaat het daar zelfs om een verviervoudiging.
In België kampt ongeveer 20 procent van de volwassenen en 8 procent van de kinderen met obesitas. Voor kinderen en jongeren wordt beroep gedaan op groeicurven en bestaan er aangepaste BMI-tabellen. Maar ook bij ons zien experts steeds vaker kinderen en tieners met overgewicht of obesitas.
Vicieuze cirkel
Katrien Boonen, al 24 jaar verpleegkundige bij Vrij CLB Kempen, schrikt niet van de cijfers. "Ik zie doorheen mijn carrière het aantal kinderen en jongeren met overgewicht en obesitas stijgen, ook bij steeds jongere kinderen. We voeren gesprekken met ouders van kinderen uit het eerste leerjaar bij wie we de gewichtscurve spectaculair zien stijgen."
Boonen noemt levensstijl een van de belangrijkste oorzaken van die stijging. "Meer dan vroeger eten we veel en meer energierijk, het is ook makkelijker om aan energierijk eten te geraken. We bewegen ook minder. Waar kinderen vroeger veel meer buitenspeelden, merken we nu in onze gesprekken met kinderen dat ze heel vaak met schermen bezig zijn. Vroeger gingen ze meer te voet en met de fiets naar school, nu is dat met de auto of de bus." De optelsom is snel gemaakt: meer energie-inname, minder energieverbruik, dat leidt tot een hoger gewicht.
Kinderen en tieners
Bij kinderen en tieners (5 tot 19 jaar) zijn de aantallen nog sterker gestegen. In 2022 waren er naar schatting 159 miljoen kinderen en tieners met obesitas (65 miljoen meisjes en 94 miljoen jongens). Dat is meer dan 4 keer meer dan in 1990, toen er dat nog 31 miljoen waren.
Bij meisjes steeg het percentage van 1,7 naar 6,9 procent. Bij jongens van 2,1 naar 9,3 procent. Opvallend is dat er bijna in alle landen ter wereld meer kinderen en tieners met obesitas zijn dan in 1990.
België
In België liggen de cijfers voor obesitas hoger. Volgens het onderzoek kampt gemiddeld 1 op de 5 volwassen Belgen met obesitas. 21,2 procent van de vrouwen is zwaarlijvig, tegenover 13,7 procent in 1990. Bij de mannen steeg het percentage van 11,1 naar 19,8 procent.
7,9 procent van de Belgische jongens tussen 5 en 19 jaar was in 2022 obees. Ook dat is een verdubbeling tegenover 1990 (3,8 procent). Bij de meisjes bleef het percentage ongeveer stabiel op 5 procent.
Andere landen
"Obesitas is geen probleem van de rijke landen, maar van de hele wereld", zegt Francesco Branca, directeur van het voedingsdepartement van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
Uit het rapport blijkt namelijk dat obesitas het vaakst voorkomt bij de inwoners van eilandengroepen zoals Polynesië, Micronesië en de Cookeilanden in de Stille Oceaan. Meer dan 6 op de 10 volwassenen en 3 op de 10 kinderen en tieners zijn er zwaarlijvig.
De obesitaspandemie bij volwassenen zien we nu ook bij kinderen
In de Verenigde Staten is bijna 44 procent van de volwassen vrouwen en 41 procent van de mannen zwaarlijvig, meer dan een verdubbeling sinds 1990. Ook het aantal kinderen en tieners met obesitas is er bijna verdubbeld, tot ongeveer 20 procent.
In het Verenigd Koninkrijk heeft 28,3 procent van de vrouwen en 26,9 procent van de mannen obesitas. Ook dat is een stevige verdubbeling tegenover 30 jaar geleden. Ruim 1 op de 10 kinderen en tieners is er zwaarlijvig.
China en India
In landen als China en India liggen de cijfers een pak lager, maar zijn ze wel sterker gestegen. In China zijn er nu 4 keer meer vrouwen met obesitas dan 30 jaar geleden (7,8 procent in 2022 tegenover 2 procent in 1990). Bij mannen is het cijfer zelfs maal 11 gegaan, van 0,8 procent naar 8,9. Ongeveer dezelfde cijfers zien we in India.
En ook bij de Chinese en Indiase kinderen is het probleem sterk toegenomen op 30 jaar tijd. In China heeft nu 7,7 procent van de meisjes en 15,2 procent van de jongens obesitas. Dat is 12 keer meer dan in 1990.
In India is dat 3,1 procent van de jongens en 3,9 procent van de meisjes. Maar dat is wel 30 tot bijna 40(!) keer meer dan in 1990.
"Het is erg zorgwekkend dat de obesitaspandemie die we in 1990 bij veel volwassenen zagen, zich nu weerspiegelt bij kinderen en tieners", zegt hoofdonderzoeker Majid Ezzati van het Imperial College London.
Ondergewicht
"Tegelijk zijn er ook nog altijd honderden miljoenen mensen getroffen door ondervoeding, vooral in de armste delen van de wereld. Als we zowel ondervoeding als obesitas willen aanpakken, moeten gezonde en voedzame producten verkrijgbaar en veel betaalbaarder worden voor iedereen."
In de meeste landen zijn er nu meer mensen met obesitas dan met ondergewicht (een BMI lager dan 18,5). Toch blijft ook dat nog altijd een probleem.
In Zuid- en Zuidoost-Azië en Afrika zijn er landen waar er nog altijd meer ondergewicht is dan obesitas. India is zo'n voorbeeld, waar nog steeds 1 op de 4 minderjarigen ondergewicht heeft. Al is bijna overal ter wereld het aantal mensen met ondergewicht gedaald tegenover 30 jaar geleden.
Wereldwijd is het aantal meisjes met ondergewicht gedaald van 10,3 procent in 1990 naar 8,2 procent in 2022. Bij de jongens daalden de cijfers van 16,7 naar 10,8 procent. Het aantal volwassenen met ondergewicht is meer dan gehalveerd (van 14,5 naar 7 procent bij vrouwen, en van 13,7 naar 6,2 procent bij mannen).
Het belang van de eerste 1.000 dagen
Obesitas voorkomen of aanpakken gebeurt best al van in de kindertijd. "Net om de cirkel te doorbreken. Als kinderen overgewicht hebben, is de kans dat ze ermee blijven zitten veel groter", weet Gies.
"Meer dan 60 procent zal ook als volwassene obees zijn als ze er niks aan doen. Hoe vroeger we het proberen te vermijden of op te sporen, hoe beter."
Gies noemt daarin de eerste 1.000 dagen, vanaf de conceptie tot het einde van het tweede levensjaar. "Niet te veel bijkomen, maar vooral gezonde voeding en niet roken tijdens de zwangerschap, dat is belangrijk voor het gewicht en de latere programmering van de baby", legt ze uit.
Ook op jonge leeftijd zijn er gevaren
"Na de geboorte is het belangrijk om borstvoeding te blijven promoten wanneer dat mogelijk is. Veel inzetten op gezonde bijvoeding, niet te veel eiwitrijke voeding, zorg dat je kindje beweegt. Zet het niet te snel in de maxi cosi of in de buggy, maar zorg dat het veel vrij kan kruipen en rollen, of zelf stappen. Dat draagt allemaal bij."
Vroeger werd gezegd dat men niet te veel te nadruk mocht leggen op gewicht bij kinderen, of een dieet. "Men dacht dat kinderen er wel wat uitgroeien. Nu zijn er veel meer campagnes om obesitas bij kinderen te vermijden. Als maatschappij en vanuit het beleid moeten we daarop inzetten. Ook op jonge leeftijd zijn er gevaren aan obesitas."
Strijd tegen obesitas
De studie van de WHO heeft niet gezocht naar mogelijke verklaringen voor de stijging van het aantal mensen met obesitas. De WHO probeert landen er wel toe aan te zetten om de strijd tegen obesitas aan te gaan. Dat kan volgens de WHO bijvoorbeeld door:
- het promoten van borstvoeding
- strengere regels invoeren rond reclame voor ongezonde voeding en dranken voor kinderen
- gezonde voeding op school promoten
- gezonde voeding goedkoper maken
- voedingslabels op producten
- sensibiliseringscampagnes rond gezonde voeding en lichaamsbeweging
- ....
