73 procent minder wilde dieren op aarde sinds 1970: "Natuur verdwijnt met alarmerende snelheid", waarschuwt Wereldnatuurfonds WWF

Hoe komt het WWF tot zo'n dramatisch cijfer?

Elke 2 jaar brengt het WWF het Living Planet Report uit, een groot rapport met de samengelegde data van heel wat veldwerk, overal ter wereld.

Ongeveer 35.000 populaties van wilde dieren, goed voor 5.495 gewervelde diersoorten, zijn van nabij opgevolgd door mensen of organisaties ter plaatse, maar bijvoorbeeld ook dankzij wildcamera's. Het gaat om amfibieën, vogels, zoogdieren en reptielen. 

Twee jaar geleden bleek dat de populaties over de hele wereld met gemiddeld 69 procent waren achteruitgegaan tegenover 1970. Maar uit de nieuwste verschillende datasets, komt WWF nu tot een cijfer van 73 procent. "Onthutsend", luidt de conclusie. 

"Het is ons 15e rapport en de dataset wordt steeds groter. Hoe meer data, hoe groter de bevestiging van de achteruitgang", schetst Hans Moyson, woordvoerder van WWF België, bij VRT NWS. Hij benadrukt ook de omvang van het onderzoek: "5.500 soorten, dat is niet niks." 

Waar is de impact het grootst?

De sterkste terugval doet zich voor in ecosystemen in zoet water, met een verlies van 85 procent. Het gaat dan bijvoorbeeld om migrerende zoetwatervissen die hun migratieroutes geblokkeerd zien. Hun aantallen gingen met ongeveer 81 procent achteruit. Daarna volgen ecosystemen op het land (69 procent) en in de zee (56 procent). 

Als we het puur geografisch bekijken, dan springt Latijns-Amerika eruit samen met het Caraïbisch gebied, met 95 procent verlies bij de gemonitorde populaties. Afrika kampt met 76 procent verlies sinds 1970, Azië en de Stille Oceaan met 60 procent.

In Europa en Noord-Amerika ligt het verlies lager, maar dat komt omdat het verlies er voor 1970 al relatief groot was. 

Van bosolifant tot karetschildpad

Bij de soorten die in de klappen delen is onder meer de Afrikaanse bosolifant in Gabon. Het aantal dieren daalde er tussen 2004 en 2014 met ongeveer 80 procent, wellicht door stroperij voor de ivoorhandel. 

Op Milman, een eiland in het Groot Barrièrerif in Australië, gingen tussen 1990 en 2018 zowat 57 procent minder karetschildpadden nestelen. In de Sacramento-rivier in California ging de plaatselijke Chinookzalm met maar liefst 88 procent achteruit sinds 1970, onder meer door de aanbouw van dammen en het opwarmende rivierwater.  

Wat moeten we hier nu van denken?

Dieren in de vrije natuur zijn de kanaries in de koolmijn, die ons waarschuwen hoe snel de natuur verdwijnt. Dat is belangrijk om op te volgen, want hoe meer biodiversiteit en natuur er verdwijnen, hoe slechter voor de mens. De natuur voorziet ons onder meer van zuiver water, zuivere lucht, voeding en geneesmiddelen. Ze slaat koolstof voor ons op, belangrijk in de strijd tegen de klimaatopwarming.

"Indicatoren tonen dat de natuur verdwijnt met een alarmerende snelheid", waarschuwt het WWF. "Het risico op uitsterven neemt toe en gezonde ecosystemen kunnen verloren gaan." 

Welke gevolgen heeft dit?

Door het natuurverlies en de klimaatverstoring kunnen er gevaarlijke kantelpunten worden bereikt. Als een beschadigd gebied of een aangetaste populatie een kritiek punt overschrijden, kunnen ze zich niet meer herstellen in de oorspronkelijke staat. 

Als het over ecosystemen gaat, is het Amazonewoud een vaak genoemd voorbeeld. Door klimaatverandering en ontbossing zou het regenwoud een kantelpunt kunnen bereiken, waarna het gebied ongeschikt wordt voor tropisch regenwoud. Dat zou op zijn beurt een impact hebben op dieren die er leven. 

"Als een populatie onder een bepaald niveau zakt, kan die soort zijn rol binnen het ecosysteem (bestuiving, begrazing …) niet meer vervullen. Dat ondermijnt op zijn beurt de voordelen die ecosystemen aan mensen bieden: voedsel, schoon water, grondstoffen voor geneesmiddelen en de opslag van CO₂ bijvoorbeeld."

Vanwaar die grote terugval?

Er zijn verschillende oorzaken voor de terugval in het aantal waargenomen wilde dieren:

• De belangrijkste is wellicht het verdwijnen van leefgebied. Er is minder leefgebied door menselijke activiteiten, en het raakt versnipperd, bijvoorbeeld onder druk van ons voedselsysteem. De mens neemt steeds meer natuur in om aan landbouw of veeteelt te doen
• Overexploitatie, zoals bijvoorbeeld overbevissing, waardoor populaties zich niet of onvoldoende kunnen herstellen
• Invasieve soorten, zoals de bruine boomslang die toevallig is ingevoerd op het eiland Guam in de Stille Oceaan en er plaatselijke vogelsoorten bedreigt
• Ziektes
• Vervuiling
• De klimaatverandering, die bijvoorbeeld in het Caraïbisch gebied en Latijns-Amerika een extra bedreiging vormt.

Er is ook goed nieuws?

Het goede nieuws in dit verhaal is dat we er iets kunnen aan doen. "Inzetten op beschermingsprogramma's met natuurbehoud werkt", zegt Hans Moyson van WWF België.

Zo is er in Europa het succesverhaal van de Europese bizon. Die was uitgestorven in 1927, maar werd opnieuw geïntroduceerd. Volgens de laatste schattingen zijn er nu 6.800 exemplaren in onder meer Roemenië, een project dat door België wordt gesteund.

De bizons hebben er een grote waarde voor de biodiversiteit en zouden zo'n 600 diersoorten en 200 plantensoorten ondersteunen. Bizons nemen regelmatig een zandbad en creëren zo zandkuilen die nuttig zijn voor wilde bijen, wespen, kevers, hagedissen en nieuwe planten. Ze zorgen ook voor ecologische corridors waarlangs ook bruine beren, wolven en lynxen zich vrij kunnen verplaatsen. 

"Het is belangrijk dat we natuurgebieden vergroten door versnipperde gebieden met elkaar te verbinden, door regionaal overleg bijvoorbeeld. Zo creëren we grotere leefgebieden", zegt Moyson. In België werkt WWF aan projecten om de lynx en de otter een duwtje in de rug te geven.  

Kroeskoppelikaan en tijger

In Afrika groeide een subpopulatie berggorilla's in het Virungapark in Congo met ongeveer 3 procent tussen 2010 en 2016. En ook in Europa doet de kroeskoppelikaan het opnieuw beter dankzij beschermingsprogramma's voor de soort en een beter natuurbehoud. 

Een ander positief voorbeeld is de tijger. Door herstelprogramma's in India is de bedreigde tijger daar opnieuw vooruitgegaan, onder meer omdat versnipperde gebieden opnieuw aaneengesloten werden. 

Voedsel-, energie- en financieel systeem hervormen

Hoewel de situatie dramatisch is, zijn we nog niet voorbij het point of no return, onderstreept het WWF. "We moeten de oorzaken van klimaatverandering en natuurverlies aanpakken door onze energie- en voedselsystemen en onze financiële systemen te hervormen."   

De energiehervorming moet de klimaatverandering afremmen. Er moeten minder subsidies gaan naar het opdelven van fossiele brandstoffen en meer naar bedrijfsmodellen die de natuurdoelstellingen helpen bereiken, vindt het WWF.  

"We weten wat we moeten doen. In verschillende verdragen zijn landen het er ook over eens wat ze moeten doen (zoals in het globale biodiversiteitskader, red.). Nu komt het erop aan dit te vertalen naar de praktijk", besluit Moyson. 

Bron: vrtnws.be en De Ochtend