"Als blanke Marokkaan moest ik steeds uitleggen dat mijn vader mij niet probeerde te kidnappen"

Sidi Larbi Cherkaoui maakt als choreograaf ver buiten de landsgrenzen furore, gaande van opera’s in samenwerking met Philip Glass tot de videoclip van ‘Apeshit’ van The Carters. Daarnaast is hij ook artistiek directeur van Ballet Vlaanderen. Op die aanstelling had de N-VA erg veel kritiek.

“Het was de eerste keer dat iemand zo een probleem maakte van mijn identiteit”, vertelt Cherkaoui. “Ik had dat nog nooit in mijn professionele carrière meegemaakt.”

Allemaal van ergens

De choreograaf uit Hoboken, wiens vader uit Tanger komt, heeft zich in zijn jeugd wel lang een buitenbeentje gevoeld. “Ik denk dat veel mensen dat hebben als kind. In de islamles was ik ‘de blanke’. Als ik naar een nieuwe school ging, moest ik mijn naam vijf keer opnieuw zeggen, omdat het zo’n vreemde naam is. Altijd moesten ze weten van waar die kwam.”

In de islamles was ik ‘de blanke’

“Mocht ik Vanderschuren heten, zouden ze mij niet vragen waar die naam vandaan komt. Nochtans komt die ook van ergens.”

“Met ouder worden heb ik dat beseft: we komen altijd wel van ergens. Jij bent misschien wel van Antwerpen, maar misschien zijn je ouders wel van Limburg of van Gent. Op den duur ben ik dat zo beginnen te benaderen: elke mens heeft wel verbanden met migratie en reizen. Slechts heel zelden is een hele familie, ouders én grootouders, in dezelfde stad gesetteld.”

Empathie

Het werk van Cherkaoui is altijd wel ergens politiek geladen, geeft hij toe. “Ik kom nooit met een neutraal gezicht. Voor sommige mensen is dat een paradox, voor anderen een verademing.”

“Als kind heb ik lang gezocht: ben ik nu zus of zo? Nu ik ouder word, merk ik dat ik alle dingen tegelijk ben.”

Ik ben veel dingen tegelijk en dat maakt me empathisch

“En dat heeft mij enorm geholpen om empathie te hebben voor dingen die ik niet was, dingen die ik niet kende. Nu weet ik dingen uit China of Japan die niet met mijn opvoeding te maken hebben, maar wel op mijn pad zijn gekomen en nu deel uitmaken van mijn identiteit.”

Kidnappen

Van hokjesdenken moet Cherkaoui niet weten. “Ik vind het gevaarlijk. Soms helpt het om elkaar te definiëren of elkaar sneller te leren kennen. Het is makkelijk om te zeggen, je bent van Hoboken, dat betekent dit en zus en zo.”

Je moet jezelf niet zien als een cliché

“Al die factoren geven clichéantwoorden. Je moet altijd dieper gaan kijken voor de mensen. En je moet dat vooral ook voor jezelf doen. Je moet jezelf niet zien als een cliché. Ik denk dat het heel belangrijk is voor mensen om te beseffen dat ze meer zijn dat wat andere mensen van hen maken.”

“Ikzelf heb heel mijn leven mezelf moeten vertalen, mezelf moeten uitleggen. Als ik ergens hand in hand aankwam met mijn vader, die veel donkerder was, dan moest ik uitleggen dat hij mijn vader was. Die werd aanzien als iemand die mij kidnapte. Die ervaringen hebben mij heel snel doen opgroeien.”

Tweemaal gecontroleerd

Dat hokjesdenken gaat volgens Cherkaoui op en neer. “Ik zie dat ook aan de werkelijkheid. De laatste twintig jaar is er veel veranderd, op heel veel niveaus. Maar het gaat soms ook omlaag. De vluchtelingenkwestie is heel pijnlijk om naar te kijken voor iemand als ik, die elke dag reist.”

Cherkaoui, nochtans wereldtop, blijft niet gespaard van vooroordelen. “In Amerika heb ik vier à vijf uur in een tweede soort van controle moeten zitten omdat ik een Marokkaanse naam heb."

Zo'n controle is traumatiserend, maar eigenlijk niks in vergelijking met ouders die gescheiden worden van hun kinderen

"Wat moet het dan zijn dat je hier aankomt met je kinderen en die van je gescheiden worden? Dat is traumatiserend. Ik vond het al traumatiserend dat ik vier uur lang moest rechtstaan omdat er geen banken meer vrij waren, zo vol was het. Maar eigenlijk is dat niks. Moest ik hier zijn met mijn kinderen, worden die weggetrokken zonder te zeggen wat er met mijn dossier gebeurt.”

“Het was heel confronterend. We zitten soms heel dicht bij een situatie die lijkt op de oude films.”