"Beethoven ging virtueel, online. Iedereen ging op zoek naar Beethoven, iedereen vond Beethoven"

BEETHOVEN, DE VOLHARDER

2020 – Beethovens 250e geboortejaar. Het had ‘live’ heel groots kunnen zijn. Een apotheose met veel dicht op elkaar gepakte mensen, een muzikaal vuurwerk met overdonderend applaus, helemaal in die ‘kolossale’ Beethoven-stijl.

2020. Werd het een jubileumjaar om nooit meer te vergeten? Ja, door corona. Dat vooral. Het werd een grote klap voor organisaties en artiesten. Kunnen we niet naast kijken. De Mechelse stadsbeiaardier speelde van op de Sint Romboutstoren Ode an die Freude. Aan het einde van zo’n klotejaar klonk het toch wat cynisch.

Beethoven ging virtueel, online. Iedereen ging op zoek naar Beethoven, iedereen vond Beethoven. In webinars en youtube-pareltjes. Maar niet in grote zalen met veel volk.

Als je Beethoven in één woord moet samenvatten, zou het ‘mens’ moeten zijn. In de betekenis van ‘een goede mens’. Gerard Walschap zou hem ‘een mens van goede wil’ noemen. Het was écht ‘ne schone mens’, die Beethoven. Een mens gevangen in de strijd met zijn demonen, dat wel, maar ook een mens harkend naar alle positiviteit die hij vinden kan. Een man die in het holst van de existentiële nacht optimistisch wil blijven. Een tedere mens, zoals zijn muziek in haar meest kwetsbare momenten ook openbaart. Een componist die in het pikkedonker altijd het lichtpuntje opzoekt, het licht aan het einde van de tunnel. Daarin ligt haast de bestaansreden van zijn muziek. Zijn muziek die alles en niets tegelijk wil zijn.

Ik ken geen muziek met méér psychologische diepgang, muziek met een geweldige levensvreugde die altijd triomfeert. Beethoven zocht de extremen op. Hij haalde het uiterste uit het potentieel van de instrumenten, hij verkende de verste uithoekjes van dat potentieel. Hij hield de klassieke vormen overeind, maar breidde hun dynamiek en toonbereik uit naar ongeziene verten. In elke noot haast liet hij voelen dat hij buiten de oude lijntjes wilde kleuren. Zijn improvisatie was van een ongezien niveau, en had juist de bedoeling die nieuwe mogelijkheden te verkennen. Hij ontwikkelde zijn unieke taal tot ze een Proustiaanse finesse kreeg. Dat is trouwens de reden waarom sommige van zijn sonates zo ‘orkestraal’ aanvoelen, alsof ze niet voor één instrument, maar voor een heel muziekgezelschap geschreven werden. Denk aan de mooiste, moeilijkste, meest bizarre sonate van allemaal, Beethovens paradijs van gedurfd experiment, zijn Hammerklaviersonate.

Beethoven durft héél veel. Soms zit hij aan de uiterste rand van de wanhoop en kun je zijn muziek amper nog muziek noemen, zoals in het unisono, de als één stem klimmende strijkers, in het tweede deel van zijn vierde pianoconcerto. Dan vergeet je de structuur, je vergeet al je verwachtingen, je raakt verbluft door de benauwende kracht… die partij voor het noodlot heeft gekozen.

Altijd is het lot van Beethovens muziek het lot van mensen zoals u en ik. Beethoven was een mens. Geen gekke mens, want dat is het misverstand. Beethoven was wijs, niet gek. Hij was een mens vol humanitas.

Beethoven was een revolutionair, vooral in de literaire zin. Hij had levendige interesse in de politieke evoluties van zijn tijd. Maar hij was ook revolutionair in zijn vermogen om in te grijpen in onze verwachtingen rond klassieke muziek. De kwaliteit, het sublieme, de metafysiek.

Ik ben zo blij dat Klara dit jubileumjaar afsluit met marathonradio waar ik een plekje in krijg. Weg van Beethoven. Vijf dagen lang, vanaf vandaag tot oudejaarsavond. Vijf dagen lang sublieme Beethoven-muziek.

Allemaal een ‘beter’, een ‘best’ 2021 gewenst!

Lees ook: