"Beethoven heeft z'n hele leven moeten schooien, ondanks zijn genialiteit"

"Wij kunnen niet zonder subsidies"

"Als ik het woord subsidie hoor dan krijg ik al pijn in mijn buik. Wij kunnen niet zonder subsidies. Onze samenleving is nu eenmaal zo georganiseerd dat de mensen belastingen betalen en de overheid vervolgens beslist hoe ze dat belastinggeld herverdelen. Je hebt dus de omweg via de politiek nodig. Dat betekent concreet dat je binnen het systeem van projectsubsidies elk half jaar verplicht bent om te verantwoorden waarom je de dingen doet. Je moet bedelen om je job te mogen doen. Je bent ook afhankelijk van commissies. En dat geeft een gigantische stress. Het is onvoorstelbaar hoeveel stress ik in mijn leven heb omwille van die subsidies. Ik heb een fantastisch orkest (e.g. Le Concert Olympique) en het publiek is zeer enthousiast over wat we doen. Maar als ik er ooit mee stop dan is het door dat subsidieprobleem. Het is een aanslag op mijn gezondheid en het heil van alle mensen in mijn omgeving", vertelt musicoloog, dirigent en Beethoven-specialist Jan Caeyers openhartig in Touché.

Als ik het woord subsidie hoor dan krijg ik al pijn in mijn buik

"Binnenkort is er opnieuw een grote subsidieronde. De sector staat dan in een soort brand die anderhalf jaar duurt. Die volgende ronde wordt medio 2021 beslecht en de dossiers moeten dus in september volgend jaar ingediend worden. Alle organisaties beginnen nu reeds met het voorbereiden van die dossiers. Je voelt heel goed dat de opstand die er nu is te maken heeft met de globale onzekerheid die de komende maanden nog erg zal toenemen."

Alternatief voorstel vanuit de cultuursector

De cultuursector mag van minister-president Jan Jambon (N-VA) zelf een alternatief voorstel doen om 6% te besparen. Caeyers zou aan de minister het volgende willen vragen: 'maak eens een grondige analyse van de noden die er op dit ogenblik zijn, en stel desnoods een aantal dingen in vraag'. "Het zou goed zijn mocht de minister eens de oefening doen - met experts erbij - om te zien of we nog steeds 4 symfonieorkesten nodig hebben in Vlaanderen. Wetende dat er op dit ogenblik in Brussel ook nog 2 symfonieorkesten zijn, en dat er veel internationale gastorkesten optreden in de Koningin Elisabethzaal in Antwerpen en de Bozar in Brussel", verklaart hij. 

"De situatie doet me denken aan Patrick Dewael die in de jaren '80 de moeilijke en moedige beslissing genomen heeft om de opera's van Gent en Antwerpen te fusioneren. Dat zorgde voor veel ophef maar het gevolg is wel dat de Vlaamse opera sindsdien van zeer hoog niveau is. In Vlaanderen hebben we op dit moment een aantal symfonische orkesten die dat hoge niveau in zich hebben, maar net te weinig middelen krijgen om dat niveau te bereiken." 

Op een moderne manier een artistieke onderneming runnen

Waar haalt het door Jan Caeyers opgerichte orkest 'Le Concert Olympique' eigenlijk zijn budgetten? "Le Concert Olympique is een mooi voorbeeld van hoe je op een moderne manier een artistieke onderneming kunt runnen. We zoeken middelen in andere domeinen, hebben veel privékapitaal en werken samen met heel wat bedrijven. We hebben bewezen dat dat mogelijk is. Maar toch hebben we de overheid nodig."

De discussie gaat over de vraag wie er beslist over de identiteit van het cultuurlandschap

Caeyers denkt dat de discussie die nu gevoerd wordt ideologisch is. "Het gaat over de vraag: wie beslist over de identiteit van het cultuurlandschap? Is dat de overheid in de plaats van de mensen, of zijn dat de kunstenaars zelf? Dat is de grote discussie. Men heeft altijd de neiging om te zeggen dat de kunstenaars autonoom moeten zijn en dat het beleid zich niet mag moeien met de kunstenaars. Maar de kunstenaars zelf zijn enorm verdeeld. Er zijn in de cultuurwereld enorm veel fracties die hun aanhangers hebben, en die invloed uitoefenen op de commissies en de pers. Daar zit dus ook geen duidelijke lijn in."

Parallel met Beethoven

Laten we ook eens een parallel trekken met Beethoven. Stel dat Beethoven zijn mecenas Karl von Lichnowsky nooit had gekend, en dus geen dak boven z'n hoofd en geen geld had gekregen om maandelijks rond te komen. Dan hadden we allicht nooit van Beethoven gehoord? Caeyers: "Zo is dat. En dat is de grote verantwoordelijkheid van alle mensen die met kunst te maken hebben: zowel de overheid als sponsoren. Zij moeten ervoor zorgen dat er binnen 200 jaar nog over Beethoven gesproken wordt. Beethoven ging daar zelf op een heel ambigue manier mee om. Hij had die sponsoren nodig maar had er ook een soort afkeer van. En dat is wat we allemaal een beetje hebben. Beethoven heeft z'n hele leven moeten schooien en bedelen om de dingen te mogen doen die hij wilde doen, ondanks zijn extreem talent en genialiteit."

Ik heb absoluut geen werkzekerheid, en geen zekerheid dat ik mijn projecten kan realiseren

Met zijn track record vindt Caeyers het toch wat schrijnend dat hij zo moet bedelen en in zo'n onzekerheid leeft de volgende weken en maanden. "Dat is iets wat buitenstaanders niet kennen. Het gaat over een soort stabiliteit in je leven. Ik heb er al veel tijd en energie mee verloren. Ik heb absoluut geen werkzekerheid, en geen zekerheid dat ik mijn projecten kan realiseren. En dan heb ik het nog niet over de juridische consequenties als er morgen concerten afgelast moeten worden omdat ik geen subsidies gekregen heb. Het enige wat ik kan hopen is dat minister Jambon - van wie ik trouwens echt geloof dat hij een kunstliefhebber is en het goed meent - een beleid ontwikkelt dat een aantal defecten in het systeem rechtzet. Dat is wat we van zo'n minister kunnen verwachten of hopen", besluit Caeyers.

Lees ook