België krijgt 'zwarte weduwe' Malika El Aroud het land niet uit: waarom is mensen zonder papieren uitwijzen zo moeilijk?

Ze bijten er één voor één hun tanden op stuk: verplichte terugkeer van mensen zonder geldige verblijfsvergunning blijft een bijzonder moeilijk dossier voor de opeenvolgende staatssecretarissen en ministers van Asiel en Migratie. Dat is niet alleen zo in België, het is net zo in andere Europese lidstaten.

Meestal gaat het om onbekende namen die het grondgebied moeten verlaten, mensen die zo weinig mogelijk aandacht proberen te trekken. Maar met Malika El Aroud ligt dat net iets anders.

Wie is Malika El Aroud nu weer?

Malika El Aroud is een naam die regelmatig opduikt als het over terrorisme gaat. Zelf verwierf ze bekendheid als internetjihadist: ze verheerlijkte er terrorisme. Maar de naam "zwarte weduwe" kreeg ze nadat zowel haar eerste als tweede echtgenoot waren omgekomen.

Haar eerste echtgenoot doodde in een zelfmoordaanslag de Afghaanse krijgsheer Massoud twee dagen voor de aanslagen van 11 september 2001.  Echtgenoot nummer twee kwam om in Afghanistan bij een Amerikaans luchtbombardement.

In 2010 werd El Aroud in België veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf. Ze heeft die straf ook uitgezeten.

Waarom probeerde België haar te verwijderen?

El Aroud had een dubbele nationaliteit: Belgisch-Marokkaans. Maar de Belgische nationaliteit werd haar in 2017 door de rechtbank ontnomen. Ze probeerde nog wel om een verblijfsvergunning te krijgen, maar dat verzoek werd afgewezen. Dat betekent dat ze het land moet verlaten.

In het terugkeerbeleid zijn mensen die de openbare orde verstoord hebben de grootste prioriteit. In de praktijk probeert Dienst Vreemdelingenzaken iedereen die een gevangenisstraf uitzat en illegaal op ons grondgebied is tot terugkeer te dwingen.

Op een vliegtuig zetten, eenvoudig toch?

Het klinkt simpel, maar dat is het niet. Iemand verplichten tot terugkeer naar een herkomstland is in de praktijk vaak moeilijk. Om te reizen heb je geldige documenten nodig. Daarover zijn internationale afspraken en vliegtuigmaatschappijen riskeren hoge boetes.

Als er geen geldige reispapieren zijn of als de persoon ze weigert te geven, moet Dienst Vreemdelingenzaken ze dus zelf zien te bemachtigen. Malika El Aroud had geen geldig paspoort meer. En zelf wil ze er geen nieuwe aanvragen. Ze weigert mee te werken.

Voor Dienst Vreemdelingenzaken begint dan een administratieve rompslomp met het herkomstland. Sommige landen leveren de nodige documenten zonder veel problemen. Maar dus niet allemaal.

Moet een herkomstland zijn onderdanen niet terugnemen?

In principe is een land verplicht om voor zijn onderdanen te zorgen. Marokko weigert in dit geval ook niet formeel om de documenten te geven. Het duurt wel heel erg lang en er is ook geen duidelijkheid hoe lang het nog zal duren.

Hoe lang mag je iemand opsluiten voor verwijdering?

In afwachting van verplichte terugkeer mag een persoon zonder geldige verblijfsvergunning opgesloten worden. Maar daar staat wel een maximumtermijn op. El Aroud heeft zo 8 maanden in een gesloten terugkeercentrum gezeten.

Daarna heeft ze ook nog eens maanden in een terugkeerwoning doorgebracht. Maar nog altijd is er geen zicht op reisdocumenten en daarom heeft de Raad voor Vreemdelingenbetwisting nu beslist dat ze vrijgelaten moet worden.

De zwarte weduwe verblijft nu dus illegaal in België en toch is het onmogelijk om haar te verwijderen. Ze is wellicht één van de bekendste mensen in die situatie, maar zo zijn er velen.

Mag El Aroud nu in België blijven?

El Aroud kan nu gaan en staan waar ze wil. Dat klinkt wellicht beter dan het in werkelijkheid is. Want ze mag niet werken en heeft geen recht op een uitkering of andere sociale rechten. Wel op dringende medische bijstand indien nodig. Ze heeft een dochter die de Belgische nationaliteit heeft en wellicht gaat ze daar wonen.

Als Marokko ooit wel de nodige reisdocumenten aflevert, kan Dienst Vreemdelingenzaken haar alsnog oppakken en terugsturen.

Maar dit verhaal bewijst nog maar eens dat er veel stoere taal gebruikt wordt als het over terugkeer gaat. In de praktijk wordt er weinig vooruitgang geboekt. De terugkeercijfers blijven laag.

Wat gaat staatssecretaris Mahdi doen?

Wat betreft El Aroud zelf, die dus binnenkort weer gewoon vrij is, zegt staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) dat de politiediensten en het lokale bestuur op de hoogte worden gebracht.

Structureel wil staatssecretaris Mahdi werk maken van een beter terugkeerbeleid, in het bijzonder met de Maghreb-landen. Hij legt opnieuw het idee op tafel om herkomstlanden die niet meewerken met terugkeer visumsancties te geven. Daar bestaat sinds vorig jaar Europese wetgeving rond, maar het is in de praktijk nog niet toegepast.

De Europese Commissie kan in samenspraak met de lidstaten beslissen dat onderdanen van betrokken lidstaten moeilijker aan een visum komen. Ze zullen er dan bijvoorbeeld meer voor moeten betalen of het zal langer duren voor ze een visum krijgen. Op 12 maart staat het weer op de agenda van de Europese Raad.

"Volgende week zal ik daar voorstellen om het mechanisme van visumgunsten en visumsancties te kunnen gebruiken voor landen die niet goed meewerken aan terugkeer", aldus Mahdi. Al hoopt hij ook op een "constructieve oplossing" met Marokko.

Beluister het gesprek met journaliste Marjan Temmerman (VRT NWS) via Radio 1 Select

Bron: vrtnws.be en 'De Wereld Vandaag'

Lees ook: