Interne Keuken
Ben jij een vos of eerder een egel?
za 27 jun. - 11:49
De Britse filosoof Isaiah Berlin deelde de mensheid in in vossen en egels. De egel is overtuigd van één groots inzicht, en bekijkt alle nieuwe kennis door die ene lens. Plato, Nietzsche en Einstein zijn egels. De vos gelooft niet dat de wereld zich laat vangen in één universele gedachte, en laat zich overspoelen door nieuwe ervaringen en informatie. Shakespeare, Goethe en James Joyce zijn vossen.
The fox knows many things, but the hedgehog knows one big thing
Vos
"Ik ben een vos, zonder twijfel", zegt Alexander vrijwel onmiddellijk. Een vos heeft vele streken en is nieuwsgierig. Hij heeft brede interesses en snuffelt overal aan. En hij heeft ook veel trucjes om te overleven en weet dat niet alles in de wereld valt samen te vatten en dat hij niet alles zal doorgronden na zorgvuldig rondsnuffelen. Het lijkt wel een journalist.
Een egel kan alleen maar steken en is daarom - in tegenstelling tot de vos - geïnteresseerd in slechts één ding. Maar dat ding wil hij dan ook volledig doorgronden, precies een academicus. De egel gaat op zoek naar die ene wet die eenheid vindt in de veelheid. Hij zoekt één groot antwoord dat alles verklaart.
Maar mensen kunnen ook zowel vos als egel zijn, want er zit een fundamentele gespletenheid in mensen
Tolstoj
Volgens Alexander Roose heeft de 'uitvinder' van de theorie, Isaiah Berlin, ooit een versje gelezen over een vos en een egel en dacht hij toen 'misschien kan ik daar ooit iets mee'.
Berlin, die in 1909 geboren werd in Riga, maar op zijn elfde verhuisde naar Londen en daar opgroeide bij de High Society, werd opgeleid in literatuur en filosofie. Op een bepaald moment heeft men hem gevraagd om een lezing te geven over Tolstoj, de Russisch schrijver, filosoof en politiek denker die gekend is van zijn boeken 'Oorlog en Vrede' en 'Anna Karenina'.
Berlin geeft de gevraagde lezing en beschrijft hoe Tolstoj erin geslaagd in om zowel briljante als saaie passages te schrijven in zijn boeken. En opeens trekt hij de lijn door: Tolstoj is zowel vos als egel. Volgens Berlin wil Tolstoj over heel veel dingen vanalles weten, maar zoekt hij tegelijk ook naar een eenduidig antwoord.
Na het schrijven van drie grote romans, keert Tolstoj zich af van de Russische aristocraten en legt hij zich toe op filosofie en religie zonder transcendentie. Hij wordt bekend in heel Europa om het soort Christendom dat hij predikt zonder kerk. En dat is de egel in hem: hij zoekt obsessief naar die ene wet, die ene wijsheid die de niet transcendent is. Maar hij blijft verscheurd, want hij blijft ook een vos met heel veel brede interesses.
