#weetikveel
“Bendeleden zijn op zoek naar een andere emotionele ervaring dan hun werkelijkheid kan bieden”
wo 5 aug. - 0:36
“Er bestaan heel veel definities van bendes”, begint Elke Van Hellemont. “Hells Angels bijvoorbeeld, de motorbende, zijn wat ze in Scandinavische landen als een bende zien. Hier in België valt een bende onder georganiseerde criminaliteit. Een bende hoort eigenlijk thuis tussen georganiseerde criminaliteit en een groep vrienden.”
Soms wordt wel eens gezegd: bendevorming is strafbaar. “Daarmee bedoelen ze georganiseerde criminaliteit. Dat is ook het grote probleem geweest hier in België. Het concept bende omschreven in de strafwet, heeft weinig te maken met hoe bendes begrepen worden bij de politie. Bendevorming in de strafwet is voornamelijk gericht om een groep mensen die samenkomen om een crimineel feit te plegen. En vanaf het begin van de stadsbendes in Brussel, zagen de politie en de procureur dat dit eerder voorkomt uit een natuurlijke vorm van samenzijn van jongeren. Ze komen niet samen om criminaliteit te plegen, maar het vloeit voort uit een vrij natuurlijk proces bij vriendengroepen.”
Ingebeelde ervaring
Toch gebeurt het dat jongeren bij een bende aansluiten. Waarom doen ze dat? “Ik bestudeer de verleidingskracht en dat is niet te vergelijken met de redenen. De verleidingskracht gaat over de irrationele factoren die jongeren verleiden om bij een bende te gaan. Het gaat dus niet over armoede of op zoek gaan naar familie die zou kunnen leiden tot bij een bende willen horen. Het gaat echt over de aantrekkingskracht. Niet alleen bij jongeren, maar bij mensen in het algemeen. Als je kijkt naar de hoeveelheid films over bendes, Black bijvoorbeeld, dat zijn vaak enorme kaskrakers”, zegt Van Hellemont.
“De aantrekkingskracht is vaak een ingebeelde ervaring. Een andere emotionele ervaring dan wat hun werkelijkheid kon bieden. Er worden heel veel verhalen verteld over die bendes en jongeren beelden zich daar een bepaalde ervaring bij in. Die ervaring is vaak veel intenser en spannender dan hun dagdagelijkse leven.”
“Ze zien ook hoe mensen reageren als zulke jongeren in de straat rondlopen. Mensen zijn er bang van. En dat geeft ook problemen als ze uiteindelijk stoppen bij een bende en op zoek gaan naar een job. Ze denken dat ze geen bediende kunnen zijn in de Mc Donalds bijvoorbeeld, want dan moeten ze de mensen serveren die jarenlang bang van hen waren.”
Soms ongewild
Het zijn dus jongeren die op zoek zijn naar een bepaalde ervaring, die bij een bende gaan. “Maar er zijn ook heel veel jongeren die gewoon verwikkeld geraken in die bendedynamieken zonder dat echt gewild te hebben. Zeker in Brussel was dat het geval”, benadrukt Van Hellemont.
“Het is een foute opvatting dat er altijd al een bende is en dat jongeren zich daarbij aansluiten. Het ontstaat vaak als een groep jongeren met gelijklopende levenservaringen. En heel vaak gebeurt er weinig. En als er iets gebeurt, is het in een conflict met een andere bende jongeren.”
“Straatbendes doven uit”
Het blijft wel gaan om geweld: “En ik praat dat geweld ook niet goed, maar ik probeer het wel begrijpelijker te maken en ervoor te zorgen dat ze niet gezien worden als psychopathische jongeren die geweld oké vinden. Er is zeker een kleine groep jongeren die niet terugdeinzen voor extreem geweld. Maar een hele groep daarrond zullen geen geweld plegen omdat ze dat leuk vinden, of omdat ze gerespecteerd willen worden, maar eerder uit zelfverdediging. Ze zijn vaak zelf bang van het mes, maar hebben er toch één in de hoop dat de ander dan wegloopt.”
Er is ook een groot verschil tussen bijvoorbeeld drugsbendes en straatbendes. “Drugsbendes handelen heel professioneel, er is een bepaald ondernemerschap nodig om dat te organiseren en dat leunt alweer veel harder aan bij georganiseerde criminaliteit. Terwijl de straatbendes behoorlijk ongeorganiseerd en niet zo efficiënt zijn. Die doven vanzelf uit omdat iedereen ouder wordt.”
De 1140 in Brussel
Van Hellemont heeft voor haar onderzoek opgetrokken met een straatbende van Congolese jongeren in Brussel (Evere), de 1140, en ze was op heel veel vlakken verschillend: “Omdat ik zo anders was, snapten heel veel jongeren niet wat ik daar deed. In het begin dachten te zelfs dat ik een FBI-agent was.”
“Ik heb zelf geen misdrijf gepleegd, maar ik heb wel heel veel gezien. Dat maakt ook onderdeel uit van veldonderzoek. Je hebt een deel van de zaken niet onder controle. En ook achteraf dacht ik ‘misschien was ik daaraan wel medeplichtig zonder dat ik het wist’. Geen zware feiten uiteraard.”
