Big Brother houdt je score bij

De komende vijf jaar neemt Rogier Creemers, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Leiden, het Big Brother-gehalte van China onder de loep.

In de noordwestelijke regio Xinjiang lijken de ideeën van George Orwell of die van Dave Eggers stilaan werkelijkheid te worden: camera’s met gezichtsherkenning monitoren daar of je bijvoorbeeld door het rode licht loopt. “Bij vijf overtredingen kost je dat punten”, zegt Creemers.

Strafpunten

Punten? Jawel, in de Chinese regio krijgen de inwoners een scorekaart, met strafpunten. “Het gaat om een sociaal kredietsysteem. Het idee is vergelijkbaar met een rijbewijs met strafpunten. De regering wil bijhouden wat de mensen doen, want als overtredingen repetitief worden wil het de overtreders kunnen sanctioneren.”

Dat scoresysteem verschilt van individu tot individu. “In Xinjiang krijg je een score, op 1000 of 750, en op basis van die score wordt bepaald wat mag en wat je niet mag doen. Als je luiers koopt, bijvoorbeeld, dan weet de regering dat je een ouder bent. Dan ben je per definitie een verantwoordelijk persoon en is je score hoger.”

"Minder erg dan het lijkt"

“Het lijkt aan de buitenkant dictatorialer dan dat het aan de binnenkant kan zijn”, meent echter de onderzoeker.

Als je in de ene Chinese stad iets mispeutert, heb je in de andere daarom nog geen strafblad

"Je mag niet vergeten dat China nog steeds een ontwikkelingsland is. Het juridisch systeem in China staat eigenlijk heel zwak. China is enorm groot en heeft 130 steden met meer dan een miljoen inwoners. De juridische systemen van die steden staan niet in contact met elkaar.”

“Als een restaurantuitbater in stad A giftig voedsel serveert, kan die dat nu in stad B ook doen”, illustreert Creemers. “Terwijl China een moderne maatschappij probeert te zijn, waarin mensen zich aan de regels moeten houden.”

Nog geen einde aan de geschiedenis

"Dit soort berichten gaat niet over China, maar over ons, over onze angsten", vindt Creemers.

“Na de Koude Oorlog hadden we het gevoel dat we het einde van de geschiedenis bereikt hadden, dat we wisten hoe de wereld in elkaar zit. Nu komen we tot de conclusie dat we fout geweest zijn.”

We begrijpen de wereld niet meer

“Over China hebben we altijd gezegd dat ze niet zullen kunnen blijven groeien. Maar China lijkt niet te lijden onder een politieke crisis en de groei stagneert niet. Wij zijn diegenen die de wereld niet meer begrijpen. Bovendien zijn we allemaal bang van technologie. Daarom is de combinatie van China en big data zo’n smeuïg verhaal.”

Protest en positieve reacties

Toch is er ook in China protest tegen camera’s met gezichtsherkenning of scorekaarten. “Sociaal krediet betekent niet dat op nationaal vlak dat score-element al aanwezig is. Enkel op gemeentelijk niveau bestaat het al.”

“Het veroorzaakt ook controverse in China zelf. Binnen de communistische partij is er een soort continu overleg over aan de gang.”

Als burger protesteren ligt moeilijker. “Het bestaat, maar het is altijd riskant. Stedelijk protest ligt gevoeliger, Tiananmen indachtig. Je ziet voornamelijk protest op het platteland.”

Verregaande controle leidt tot protest, maar de basis ervan wordt wél goed onthaald. "Sociaal krediet wordt over het algemeen als positief ervaren door de Chinese bevolking. Dan moeten ze zich niet meer de vraag stellen of ze wel veilig kunnen eten op restaurant.”

En België?

“Het is een kwestie van tijd voor ook bij ons vraag ontstaat naar camera’s met gezichtsherkenning. Stel dat er opnieuw een aanslag in België gebeurt en de surveillance via die technologie de aanslag had kunnen verijdelen. Dan zal het geen drie minuten duren voor onze geheime dienst zegt: dit willen we ook.”

“Hoe we daar dan mee omgaan, dat is een politieke keuze voor elke maatschappij”, besluit Creemers.