Bodycams: niemand vertrouwt ze, iedereen wil ze! ( ...vanuit het standpunt van een ervaringsdeskundige)

Het incident in Borgerhout flakkerde de oude voorstellen over bodycam weer op. Er is nauwelijks twijfel over dat de bodycam er komt, hoogstens wanneer. Je kan er donder op zeggen dat de minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon zijn wetsontwerp een versnelling hoger schakelt.

Er is nauwelijks twijfel over dat de bodycam er komt, hoogstens wanneer

Ondertussen maken politiemensen echter al sinds 2009 (bij politiezone Westkust) gebruik van mobiele camera’s, onder meer bij risicovolle voetbalwedstrijden.

Vandaar dat ik een ervaringsdeskundige ben

Niet dat ik iets van voetbal ken, maar wel omdat ik me als Brugse burger in de nacht van 26 op 27 augustus 2015 bij het buitenstappen uit de voordeur binnen de perimeter van de Voetbalwet bevond. Het was me wel al langer bekend dat politiemensen liever zelf filmen dan gefilmd worden.

Het ene fotootje dat ik nog wou nemen, van een bos witte politiehelmen met de verlichte Halletoren op de achtergrond, was die nacht er te veel aan. Gehelmde en gemaskerde politiemannen plukten me als een veertje op. De handen strak op de rug geboeid werd ‘hoolijan’ (de uitdrukking is van Michael Van Peel, nvdr) op de politiebus met Engelse ‘hooligans’ gestopt.

Filmt de politie zelf onwettig ?

Toen het Comité P. dat mini-incident maanden later onderzocht bleek dat de Brugse politie mij op een totaal andere plaats en ander tijdsfragment situeerde. Bij dat verhoor verwees ik toen zelf naar de mogelijkheid dat politiemensen mij zelf gefilmd hadden, terwijl de politieheli – ook al met camera - overigens, net boven ons hing.

Misschien heb ik me pretoogjes bij de Comité-P–onderzoekers  ingebeeld, maar ze verzekerden me toen meteen dat ze politiebeelden opgevraagd hadden. Beelden die wel eens onwettig zouden kunnen zijn, althans volgens een aanbeveling van de Privacycommissie.

Mijn 'hoolijan'-verhaal eindigde op 27 maart jl. met een wat raadselachtige brief van het Comité P. die de Brugse politiezone op een aantal “aandachtspunten” gewezen had. De burgerbeelden die de versie van de politie tegenspraken, heb ik dus nooit uit de kast moeten halen.

Illusies

Ben ik daarom blij met de legalisering van bodycamera’s ? Nee. Ze illustreren vooreerst de erosie van het vertrouwen in wat de politie zelf opstelt: het proces-verbaal. Wat politiemensen noteren geldt immers juridisch als de waarheid. We zouden ons beter afvragen waarom dat vertrouwen erodeerde en soms incidenten doet escaleren.

De bodycam riskeert ook illusies te creëren. Het is niet zomaar een soort neutrale dashcam. Bijna altijd zal maar één fase gefilmd worden en zal er discussie mogelijk blijven. De Antwerpse bende van Mega Toby en Sproetje maakten zelf foto’s van hun machtsmisbruik maar konden daarmee lang ongestraft doorgaan.

De bodycam riskeert ook illusies te creëren

Misschien moet de politie vooral zelf minder stekelig reageren als ze zelf gefilmd wordt door burgers. Bodycams filmen ook maar vanuit één bepaald perspectief, maar burgers mogen en moeten bijdragen tot de hele puzzel en een maatschappelijk relevant verhaal. 

Niettemin werd de Brugse filmer Didier Eeckhout recent veroordeeld voor het filmen van het (correcte) optreden van de Brugse politie bij een racisme-incident. Op 12 september as. bepleit Eeckhout terecht zijn vrijspraak voor het Gentse hof van beroep.

Agent, “burger in uniform”

Professor Cyrille Fijnaut beschreef in een debat van het Leuvens Instituut voor Criminologie het verschil tussen onze cultuur en de Amerikaanse cultuur over het filmen van politie zeer mooi: voor ons stond de politieman lang boven de burger, doceerde Fijnaut, “maar voor de Amerikanen is de politieman een burger in uniform”.

De dag dat onze burgers in uniform dat waakzaam vertrouwen van hun medeburgers aanvaarden, zullen veel interventies serener verlopen. De politie heeft nu eenmaal het monopolie van overheidsgeweld, maar niet het monopolie van beelden daarvan.

(Jan Nolf is auteur van ‘De kracht van rechtvaardigheid’, verschenen bij Uitgeverij EPO in 2016 en twittert @NolfJan)