De kalender, de taalgrens of de manchetknopen van Bart De Wever: Julius Caesar is springlevend, blijkt uit nieuw boek
Gisteren 7:55
Een Romeinse adelaar die het stadhuis van Antwerpen wordt binnengedragen, een zegevierende Bart De Wever die een verse Latijnse spreuk opduikelt en bovendien manchetknopen draagt met de beeldenaar van Julius Caesar: de klassieke oudheid was weer niet veraf op de avond van de gemeenteraadsverkiezingen.
“Geschiedenis is hot en oude geschiedenis nog hotter,” zegt Johan De Ryck, die na zijn loopbaan als VRT-radiojournalist opnieuw Latijn en Grieks geeft in het secundair onderwijs, maar ook aan volwassenen. “We zouden beginnen als we 15 leerlingen hadden, maar op 2 dagen tijd meldden zich meer dan 100 mensen.”
Ik wil aantonen dat die Romeinse oudheid nog altijd heel nadrukkelijk aanwezig is in ons leven van elke dag
‘Hoe vaak denk jij aan het Romeinse Rijk?’: die vraag van vrouwen aan mannen was recent een gimmick. Over het antieke Rome zijn ontelbare boeken, tv-series en films gemaakt. Daar voegt Johan De Ryck er nu nog eentje aan toe, voor een breed publiek, met veel illustraties. Over de figuur en de betekenis van Julius Caesar in zijn tijd en in de onze. “Ik wil aantonen dat die Romeinse oudheid nog altijd heel nadrukkelijk aanwezig is in ons leven van elke dag.”
Caesar in buste- en muntvorm
Een volkerenmoordenaar zonder geweten of een visionaire staatsman?
Julius Caesar is een fascinerende, maar ook angstaanjagende figuur, zegt Johan De Ryck. “Hij heeft een genocide gepleegd. Bij de verovering van Gallië vielen een miljoen doden en nog eens een miljoen mensen werden als slaven weggevoerd. Wanneer Caesar zelf schrijft dat ‘omnis Gallia pacata’ is, ‘in heel Gallië is vrede gebracht', dan is dat de vrede van het kerkhof.” Amoreel was de man ook. "De spreuk ‘divide et impera’ was weliswaar niet van hem, maar hij paste het principe van ‘verdeel en heers’ keihard toe.”
Maar tegelijk was Julius Caesar een “geniale staatsman en militair. Een visionair. Hij zag in dat de enorme uitbreiding van het Romeinse Rijk door zijn vele veroveringen niet langer matchte met het systeem van de Republiek, met 2 consuls die om het jaar werden vervangen, en verantwoording aflegden aan de Senaat en de volksvergadering. Die lijnen waren te lang om beslissingen te nemen.” En dus “wringt Caesar de republiek de nek om” en neemt als 'dictator' almaar meer macht in eigen handen.
De iden van maart
“Hij heeft niet lang genoeg geleefd om ons duidelijk te maken wat zijn einddoel was,” zegt Johan De Ryck. Caesar werd met 23 messteken vermoord door opstandige senatoren, onder wie zijn stiefzoon Brutus. Tot hem richtte Caesar zich met woorden die de geschiedenis zijn ingegaan: "Tu quoque, fili mi?", "Jij ook, mijn zoon?". Maar het kan ook "Et tu, Brute?" geweest zijn en misschien sprak Caesar wel helemaal geen Latijn, maar Grieks, wat toen chic stond.
De dag van de moord - 15 maart 44 voor Christus, de fameuze ‘iden van maart’ - werd een van de best gedocumenteerde uit de Romeinse geschiedenis. De politieke betekenis daarvan reikt tot vandaag, vindt Johan De Ryck, met name de vraag of je een tiran mag vermoorden voor een hoger doel.
Interessant weetje: 'Caesar' was eerst zijn bijnaam en werd later een soortnaam voor een keizer of een tsaar. Maar Julius Caesar zelf was zelf nooit keizer, wel een 'dictator perpetuus'. Na zijn dood kwam wel een eind aan de Republiek en begon het Romeinse Keizerrijk met Augustus.
'De moord op Caesar' van Vincenzo Camuccini (1798)
"Van alle Galliërs zijn de Belgen de dappersten"
Onder veldheer Caesar werd Gallië (wat nu Frankrijk, België, en stukken Zwitserland, Duitsland en Nederland is) veroverd en ingelijfd bij Rome. Het verslag van die Gallische oorlogen is door Caesar himself neergeschreven: ‘Commentarii de bello Gallico’. Teksten die 2 millennia later nog altijd op school worden gelezen.
Eén zin krijgt bij ons extra veel aandacht: “Horum omnium fortissimi sunt Belgae”: "van deze (Galliërs) zijn de Belgen de dappersten". Iets om eeuwig trots op te zijn? Tja, zegt Johan De Ryck, aardrijkskundig en etnisch klopt dat 'Belgisch' al niet, en zelfs het woord ‘fortis’ kun je ook anders vertalen: ‘woest en onbeschaafd’ in plaats van ‘dapper’.
De zin van Caesar is een eigen leven gaan leiden. Als de Rode Duivels winnen, durven sportjournalisten al eens gewagen van ‘de dappersten aller Galliërs’. Het is ook het motto van de F-16-piloten van 350 Squadron, gestationeerd in Florennes.
Bron: vrtnws.be en De Ochtend
