Duizenden foto's op glasplaat uit onze musea en erfgoedinstellingen worden gedigitaliseerd

Op 19 augustus vieren we de internationale dag van de fotografie. Op die dag in 1839 maakte de Fransman Louis Daguerre zijn uitvinding publiek. Een van de eerste dragers voor beeld in de 19e eeuw was glasplaat, lang voor er sprake was van filmrolletjes of digitale bestanden op je telefoon. Een courante praktijk die bleef bestaan tot rond 1950.

Vele duizenden van die glasplaatfoto’s zitten in de collecties van musea en erfgoedinstellingen in Vlaanderen. Annelies Valgaeren van het MAS in Antwerpen toont een kartonnen doosje met glasplaatfoto’s. Ze zien eruit als fors uit de kluiten gewassen dia's, netjes voorzien van handgeschreven etiketten.

Het MAS verzamelde de collecties van vroegere musea over school, volkskunde of etnografie, en bijgevolg is de fotocollectie heel divers: “We hebben stadsgezichten, processies en communicanten, beelden van de wereldtentoonstelling van 1930 in Antwerpen, arbeiders aan het werk, en ook veel “sprookjesbeelden”. Die waren geschilderd op glasplaat en werden geprojecteerd met een toverlantaarn, met veel special effects in de zalen,” vertelt Annelies Valgaeren.

Een rijke collectie glasplaatfoto's in het MAS dus, maar die krijgen bezoekers niet te zien. “Dit zit allemaal in het depot, want de plaatjes zijn superkwetsbaar.” Oplossing: de hele handel inscannen, digitaliseren en toegankelijk maken voor het publiek, “want daar waren de glasplaten oorspronkelijk voor bedoeld,” zegt Annelies Valgaeren.

Die digitalisering gaat nu van start, en niet alleen in het MAS. Meemoo, het Vlaams instituut voor het archief, inventariseerde in 31 Vlaamse musea en erfgoedinstellingen maar liefst 170.000 glasplaatfoto’s. De grootste collecties zitten in de Universiteit Gent, het stadsarchief van Mechelen en natuurlijk ook het FOMU, het fotomuseum in Antwerpen. Al die duizenden glasplaatfoto’s worden nu gedigitaliseerd. Dat gebeurt ofwel ter plekke ofwel in een speciale studio in Nederland, bij het bedrijf GMS in Sliedrecht. 

En daarna kunnen we er met z’n allen naar kijken. “Eenmaal gedigitaliseerd, zullen we de collectie zoveel mogelijk ontsluiten,” zegt Nico Verplancke van meemoo. Wie dat wil, zal de oude foto’s kunnen bekijken op de sites en platformen van de verschillende musea of erfgoedinstellingen maar ook via meemoo. Om het zoeken te vergemakkelijken, zullen de beelden zo goed mogelijk omschreven worden tijdens de digitalisering.

De hele operatie zal naar schatting anderhalf jaar duren en wordt betaald door de Vlaamse overheid, met Europese steun. Het is ook de eerste keer in Europa dat een dergelijke fotodigitalisering op zo’n grote schaal gebeurt. Fijn dat iedereen de collectie foto's zal kunnen bekijken, maar even belangrijk is dat de beelden op die manier ook niet verloren gaan. Duurzame bewaring dus, "zodat we zeker zijn dat die digitale bestanden nog beschikbaar zijn binnen 30, 50, 100 jaar," zegt Nico Verplancke van meemoo, dat eerder ook al allerlei andere audiovisuele archieven heeft gedigitaliseerd.

Dit gaat over het fotografische geheugen van Vlaanderen, want de beelden bieden een ruime blik op de geschiedenis. “Het is superdivers en daarom ook uitermate boeiend. Het geeft echt een doorsnee van de maatschappij in die periode van zowat 100 jaar dat de glasplaten gebruikt werden. Een tijd waarin er weinig ander beeldmateriaal was,” besluit Nico Verplancke van meemoo.

Bron: vrtnws.be en De wereld vandaag