De Wereld Vandaag
Een nieuwe vertaling van de Bijbel voor Vlaanderen en Nederland: "De Bijbel is toegankelijker geworden"
do 14 okt. - 4:45
Het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap komt 17 jaar na de vorige editie met een nieuwe Bijbelvertaling. Koning Willem-Alexander ontvangt in de loop van de namiddag in de Grote Kerk in Den Haag het eerste exemplaar, op 23 oktober is het aan Vlaanderen om de eerste nieuwe Bijbel te krijgen. Een nieuwe uitgave, een nieuwe vertaling, meer mee met de tijd.
In 2004 bracht het Nederland-Vlaams Bijbelgenootschap (NBG) een vertaling uit, maar al snel werd duidelijk dat er op termijn een nieuwe editie zou aankomen. "We kregen in de loop der jaren zowat 3.500 aanmerkingen en tips van lezers en gebruikers. Daarmee zijn we aan de slag gegaan vanaf 2016, in vijf jaar tijd hebben de vertalers zich over heel de Bijbel gebogen en zowat 12.000 wijzigingen aangebracht in de vertaling", zegt Matthijs de Jong, de hoofdvertaler van het NBG. "Met die inbreng van de lezers hebben we nu een verbeterde, vernieuwde en aangescherpte versie klaar van diezelfde vertaling, de NBV21 noemen we die."
Welke wijzingen zijn doorgevoerd?
En wat zijn die wijzigingen dan? "Soms gaat het over een punt of een komma, soms over het Nederlands op zich, soms over een nieuw inzicht in de teksten. Maar over de hele lijn is het vooral de consistentie van de vertaling waar lezers het meest over vallen. Dus geen onnodige variaties in de vertaling, gelijke situaties of zinnen zijn nu ook identiek vertaald."
Lezers vallen het meest over de consistentie van de vertaling, onnodige variaties hoeven niet en hebben we geschrapt
Een voorbeeld, uit Lucas II, waar je het kerstverhaal vindt: "In de vorige vertaling lees je dat Jezus is 'gewikkeld in een doek'. Maar dat inbakeren komt ook voor in het Oude Testament. Dan spraken we over 'in doeken wikkelen', meervoud dus. En elders zegt Salomo over zichzelf dat hij 'in windsels heeft gelegen'. In de versie van 2021 is dat nu allemaal 'in doeken wikkelen" geworden. Dat soort verbeteringen hebben we nu wel een paar duizend keer toegepast."
"De nieuwe vertaling was ook ideaal om nieuwe inzichten in de Bijbel toe te passen, nieuwe interpretaties. Zo bijvoorbeeld in het boek Job. De laatste woorden die Job uitspreekt, daar is veel discussie over geweest. Tot nu toe stond "dat Job het hoofd buigt en boete doet". Maar al decennia lang is dat "buigen" een discussiepunt, nu staat er dat "Job zich getroost voelt". Dergelijke wijzigingen en nuances zijn dus ook deel van de NBV21."
"We hebben 12.000 wijzigingen aangebracht, deze versie is om en bij de 2.000 bladzijden dik. En dat is in een behoorlijk klein lettertype. Maar je ziet dat de Bijbel nog altijd leeft, er wachten nog altijd veel lezers. En het is een boek dat in de huidige cultuur zijn plaats heeft en in de huidige maatschappij een spiegel voorhoudt en troost biedt", zegt de Jong.
Van groot religieus en cultureel belang
"Het is monnikenwerk geweest", zegt Rieuwerd Buitenwerf, directeur van het NBG. "We hebben geluisterd naar de lezers en we hebben bijgewerkt. En we hebben een standaardeditie, eentje met grotere letters om gemakkelijk voor te lezen, er is een gemakkelijk meeneembare versie, eentje voor huwelijken, een kunsteditie en ook een specifiek literaire uitgave." Het NBG geeft geen details over de oplagecijfers, "maar er zijn er zeker voldoende in voorraad". De vorige Bijbelvertaling was goed voor twee miljoen exemplaren. Wat veel is natuurlijk, en dat heeft ook te maken met veel vaste afnemers zoals scholen, universiteiten, bibliotheken en geloofsgemeenschappen.
Koning Willem-Alexander neemt het eerste exemplaar van de vernieuwde Bijbel in ontvangst. "Dat toont natuurlijk ook aan hoe groot het belang is van de Bijbel, nog altijd. We zijn heel blij en dankbaar dat de koning dat wil doen."
Hoe belangrijk is die Bijbel eigenlijk nog? "In Nederland en Vlaanderen is de Bijbel van groot religieus belang, misschien wel het bijzonderste boek dat mensen ooit lezen. Maar ook voor onze cultuur is de Bijbel van groot belang: heel veel uit schilderkunst, architectuur, literatuur en zo meer komt rechtstreeks uit de Bijbel. Het belang ervan kan je niet overschatten."
Vertaling is interconfessioneel: alle christelijke overtuigingen kunnen ermee aan de slag
We leven -zeker in West-Europa- in seculiere tijden. "Juist, we hebben gezien dat in de loop der jaren de Bijbel een mindere rol is gaan spelen in de opvoeding. Maar weet dat nog altijd veel kinderen en jongeren uit gelovige gezinnen en in het godsdienstonderwijs in contact komen met de Bijbel.", zegt Buitenwerf, die het werkproces looft: "Net als in 2004 is het een samenwerking tussen Nederlandse en Vlaamse vertalers en dat liep zeer goed en vlot."
"Mooi is dat de NBV21 helemaal interconfessioneel is, dus van waarde voor alle christenen: in Vlaanderen vooral katholieken, bij ons vooral protestanten, maar ook evangelisten of leden van de Pinkstergemeenschap. Het boek kan ook van waarde zijn voor de joodse gemeenschap. Wie in God en Jezus gelooft, is gebaat met de nieuwe vertaling. Wie niet gelooft ook trouwens."
Vlaamse accenten
Ook in Vlaanderen wordt de NBV21 voorgesteld, op 23 oktober. "Dat het iets later is, heeft te maken met de logistieke organisatie. We doen het in de Begijnhofkerk in Mechelen, waar we het boek ook zullen schenken aan 21 vertegenwoordigers, uit religieuze kringen, maar ook uit verschillende maatschappelijke sectoren: kunstenaars, mensen uit het onderwijs en journalisten", zegt Dries de Bakker van het NBG.
"Er zijn Vlaamse accenten in de vertaling, in overleg met de Nederlandse collega's. En sowieso is het publiek hier wat anders. Vlaanderen telt vooral lezers uit de Rooms-Katholieke kerk, terwijl in Nederland veel meer protestanten zijn. Zij zijn meer bezig met het woord, wij gebruiken de Bijbel toch iets anders. In Nederland heb je ook veel meer mensen die de Bijbel dagelijks gebruiken, Vlamingen doen dat minder. (er is nog een verschil voor katholieken, hun Bijbel heeft 11 boeken meer, 77 dus in totaal; red.) Maar in se gaat het over hetzelfde natuurlijk. We zijn blij dat we een nieuwe vertaling kunnen vieren."
