Gaat de wereldorde op de schop? Wat een zege van Trump of Harris kan betekenen voor de internationale relaties

Het lijkt misschien een makkelijke dooddoener voor een analyse: Trump is zo onvoorspelbaar dat je alleen maar kan speculeren over welke kant het zou opgaan met zijn buitenlands beleid. Toch is die onvoorspelbaarheid de enige zekerheid.

Je kan zeggen wat Trump niet zal doen: zich te allen tijde schikken naar de oude afspraken en bondgenootschappen wanneer Amerika daar, in zijn ogen, geen enkel voordeel uit haalt. Bij Trump is het voor-wat-hoort-wat; internationale relaties zijn een vorm van 'deal making' en daarom altijd voorwaardelijk. Maar hoe hard hij van stapel loopt, hoe snel en hoe breed hij het buitenlands beleid concreet zal hertekenen, dat blijft afwachten.

Kamala Harris treedt ongetwijfeld nog een tijdlang in de voetsporen van Joe Biden. Voor haar zijn internationale organisaties en multilaterale platformen nog steeds een leidraad, net als principes als de rechtsstaat, mensenrechten en democratie. Dat maakt een presidentschap van Harris voor vrienden en vijanden in het buitenland meer voorspelbaar.

Toch zal het met beide kandidaten 'America First' zijn, méér dan onder president Biden.

Een quasi-zekerheid: met Trump wordt het nog moeilijker voor Oekraïne en de NAVO

Zeer waarschijnlijk zal Donald Trump als president de kraan van militaire hulp voor Oekraïne dicht draaien. De Europese landen kunnen dat niet compenseren, dus Oekraïne zal gedwongen zijn om over vrede (of tenminste een bestand) te onderhandelen.

Oekraïne zal grondgebied moeten opgeven, wat de Russische president Vladimir Poetin kan sterken in de overtuiging dat agressie onbestraft blijft. Onderhandelingen kunnen op die manier tot een gevechtspauze of een voorlopige vrede leiden, maar verhogen het risico dat Rusland vroeg of laat een nieuw offensief lanceert tegen Oekraïne, de Baltische Staten of andere landen in Oost-Europa. 

Van Trump hoeven we ook niet te verwachten dat hij Oekraïne, als onderdeel van een onderhandelde vrede, veel veiligheidsgaranties wil bieden. Eén vorm van verzekering zou het lidmaatschap van de NAVO kunnen zijn, maar dat zal Trump nooit toelaten. Hij vindt het een blok aan zijn been dat de VS, op basis van Artikel 5 van het NAVO-Handvest, verplicht zijn om andere lidstaten te hulp te komen als ze worden aangevallen.

Met Trump komt de NAVO onder hoogspanning te staan, waarbij het minimumscenario zal inhouden dat hij de Europese bondgenoten fors onder druk zet om meer te betalen voor defensie, en het maximumscenario dat hij de VS uit de alliantie laat stappen. Intussen is het best denkbaar dat hij Amerikaanse troepen weghaalt uit Oost-Europa. 

Met Harris in het Witte Huis zou de toekomst van de NAVO voorlopig verzekerd zijn. Harris zal aanvankelijk de lijn van Biden volgen, ook ten aanzien van Oekraïne. Toch valt het te verwachten dat de wissel van de macht in het Witte Huis, tezamen met de prangendere situatie op het slagveld, een moment zal zijn voor herbezinning over de aanslepende oorlog.

Dat Harris niet over dezelfde decennialange ervaring met (Oost-)Europa beschikt als Biden en dat ze van de Westkust afkomstig is en niet van de Oostkust kan een verschil maken. Ook Harris zal bij de Europese bondgenoten de duimschroeven aandraaien om meer te betalen voor de eigen Europese defensie, al was het maar omdat Amerika de blik steeds meer naar China richt.

China is de echte uitdaging

Met Trump of met Harris, de quasi-Koude Oorlog die het voorbije decennium ontstond tussen de oude supermacht VS en de aspirant-supermacht China zal nog niet meteen overwaaien. De geschiedenis leert ook dat het gevaarlijke momenten zijn wanneer een nieuwe grootmacht de hegemonie van een andere uitdaagt. Bij uitstek is dit een krachtmeting die tegelijk een economische, politieke en militaire dimensie heeft. Op die 3  terreinen willen zowel Amerika als China de sterkste zijn en de ander indammen, en dat leidt tot een opbod en een riskante wapenwedloop.

Met Trump zal dat Chinese vijandsbeeld nog bepalender zijn voor het buitenlands en defensiebeleid dan met Harris. Je kan verwachten dat de wapensystemen waar een Trump-regering op inzet nog meer op maat worden gesneden van een mogelijke oorlog met China (een strijd die zich grotendeels op zee zou kunnen afspelen).

Heel wat deskundigen achten het risico op zo'n confrontatie groter met Trump dan met Harris. Ook in de handelsrelaties wil Trump China nog veel meer aan banden leggen; hij kondigt invoertarieven aan tot 60 procent op alles wat uit China komt.

Bron: 'De Ochtend' en VRT NWS