Ga naar hoofdinhoud

Luister Live

Programma's

Select

Podcasts

Alles begint bij luisteren

Radio 1 Sessies

album van de week

classic album van de week

ontbreekwoordenboek

De Wereld van Sofie

Geen aprilvis meer bij VRT NWS

ma 1 apr. - 11:20

Jarenlang zat er steevast een aprilvis in het VRT-journaal. Maar aan die traditie is een einde gekomen. En dat heeft met 'fake news' te maken.
© Pixabay

De aprilgrap was, zoals bij vele andere nieuwsmedia, nochtans een jarenlange traditie.  Maar vandaag vind je er geen meer bij VRT NWS. Niet op de radio, niet op tv, niet online. In een wereld waarin de sociale media overspoeld worden door nepnieuws, valse verhalen, politieke propaganda en meningen die voor feiten worden aangenomen, kunnen we het ons niet meer permitteren om als openbare omroep een aprilvisje te droppen. Voor je het weet maakt zo een aprilvis deel uit van de nieuwscyclus, lezen we op vrtnws.be in een opiniestuk van Tim Verheyden (expert sociale media en fake news).

Je zal maar pakweg een verhaal verzinnen dat er nog dit jaar een Europees paspoort komt en alle nationale identiteitskaarten verdwijnen. Voor je het weet gaan opiniemakers, politici of noeste Twitteraars met je verzonnen verhaal aan de haal. Aprilvissen kunnen misbruikt worden om er bewust valse informatie mee te verspreiden, om mensen verbaal aan te vallen of de geloofwaardigheid van een openbare omroep in vraag te stellen.

Desinformatie kan zelfs doden

Volgens een onderzoek van de Europese commissie zijn 8 op de 10 internetgebruikers online al misleidende informatie tegengekomen.  En die bewust misleidende informatie komt in allerlei vormen: nepaccounts op Twitter en Facebook, verzonnen nieuwsverhalen op even valse nieuwswebsites verspreid via Facebook Messenger of WhatsApp, gemanipuleerde foto's, video's en audio, uit de context getrokken nieuwsfeiten ten dienste van een politieke agenda, samenzweringvideo's op YouTube, ..., de lijst is eindeloos lang.

Ook overheden doen mee. De propagandamachines van Rusland en China draaien overuren op de sociale media. Iran ziet de mogelijkheden van de nieuwe technologieën om snel en veel desinformatie te verspreiden. Zo vond nieuwsagentschap Reuters recent meer dan 70 websites die in 15 landen Iraanse propaganda verspreiden. De sites worden door meer dan een half miljoen mensen per maand bezocht, worden op sociale media actief gepromoot en hebben er intussen meer dan 1 miljoen volgers. De Filipijnse president Duterte heeft dan weer een leger aan internettrollen in dienst. In Brazilië betalen ondernemers gigantische geldsommen aan gespecialiseerde bedrijven om via valse verhalen, verspreid via WhatsApp, de verkiezingen te beïnvloeden.

Er vallen ook slachtoffers. Vorig jaar zijn in India 30 mensen gedood door zogenoemde lynch mobs na geruchten over bendes die kinderen ontvoerden. Een lynch mob is een menigte die iemand wil doden zonder een proces, omdat ze geloven dat die persoon een misdaad heeft gepleegd.  Op de berichtendienst WhatsApp circuleerde een filmpje met beelden van een beveiligingscamera van de ontvoering van een kind door twee mannen op een motorfiets. Het bleek een uit de context getrokken video van een Pakistaanse overheidscampagne die net moest wijzen op meer aandacht voor de veiligheid van kinderen. De mensen die werden gedood, waren onschuldig, maar maakten door de hysterie geen schijn van kans.

De aprilvis is zijn onschuld verloren. Altijd zal er wel iemand zijn die de humor er niet van inziet, zich beledigd voelt of het nepnieuwtje misbruikt.

Een uitzichtloze strijd

Het gevecht met nepnieuws, valse informatie en propaganda zou een makkie worden toen het fenomeen in de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 wereldwijd in opmars kwam. Het verspreiden van desinformatie is niet nieuw, maar boomde toen, omdat onder meer jongeren uit Macedonië zagen dat er veel geld mee te verdienen viel. Ook politieke groeperingen zagen dat je via sociale media echt wel mensen kon bespelen met valse informatie. Nieuwsmedia, techbedrijven en overheden smeedden plannen om de verspreiding van valse verhalen tegen te gaan. Maar de strijd is allesbehalve gestreden. De overwinning is zelfs helemaal nog niet in zicht.

Nepnieuws en valse verhalen als onderdeel van desinformatiecampagnes zijn een sluipend gif geworden. Ze maken genuanceerde debatten onmogelijk, ze beïnvloeden onze politieke processen en ze lokken polarisatie, haat en geweld uit. Desinformatie ondermijnt instellingen en het vertrouwen in de rechtsstaat, de politiek en de media. Op de hoogste niveaus, zoals bij de Europese Commissie en zelfs de Belgische Staatsveiligheid, wordt er aan de alarmbel getrokken. De Europese Commissie roept werkgroepen en experten samen om aanbevelingen en concrete acties te ondernemen om de strijd aan te gaan met desinformatie. De Franse president Emmanuel Macron wil dan weer een wet die het verspreiden van nepnieuws strafbaar maakt. Nieuwsredacties wereldwijd nemen specialisten en factcheckers in dienst om desinformatie te ontkrachten. En temidden van al die inspanningen worden de verspreiders van nepnieuws creatiever en de technieken vernuftiger.

Inge Vrancken, chef tv-nieuws, ging er dieper op in in 'De Wereld van Sofie':

Lees ook:

Blijf op de hoogte

Ontdek de beste podcasttips, beluister het meest recente nieuws en doe mee aan exclusieve acties.

Volg ons op
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Jobs

Privacy

Gebruiksvoorwaarden

Heb je een vraag?

Contact

Wedstrijdreglement

Logo UitInVlaanderenLogo Cim Internet