"Het tegengif voor onzekerheid is niet zekerheid, maar vertrouwen"

Ik heb een zoontje van zes. Fonkelende oogjes en een grote mond, maar een klein hartje. Dat laatste uit zich elke avond bij het slapengaan. Na het verhaaltje en het onnozel doen met de knuffels wordt hij alleen achtergelaten in zijn kamertje. ‘Mag het licht uit?’ vraag ik telkens plagerig. Maar zover is hij nog niet. Alleen in het schemerdonker, dat maakt hem bang. Hij weet nochtans dat de schaduwen die hij ziet geen inbrekers of spoken zijn, maar een samenspel van gordijnen en straatlampen.

Angst en onzekerheid zijn vaak irrationeel.

Ouders leren hun kinderen daarmee omgaan. Ze troosten, bemoedigen, doorprikken foute mythes en waarschuwen voor reële gevaren. Een andere zoon is immers al lang niet meer bang van het donker, maar zou nu overmoedig en roekeloos, zonder helm en zonder licht, op een koersfiets de avondspits invliegen. Hij voelt geen angst meer in het verkeer, wij als ouders des te meer.

Vertrouwen

Het tegengif voor onzekerheid is niet zekerheid, maar vertrouwen. Het leven is immers nooit helemaal zonder gevaar. Ouders doen hun best om dat vertrouwen bij hun kinderen te laten groeien. Maar ze doen dat niet in een vacuüm. Op een dag ging de vraag van mijn zoontje niet meer over de bewegende schaduwen, maar over IS-terroristen die hier een bom zouden laten ontploffen…

De maatschappelijke context kan vertrouwen versterken of ondermijnen. Onderwijs, media, politiek en middenveldorganisaties kunnen hier elk op hun manier het verschil maken. Een aantal ontwikkelingen zetten de uitdaging op scherp: migratie, globalisering, klimaatverandering, diversiteit en digitalisering roepen bij veel mensen onzekerheid op. Sommigen zien vooral nog doemscenario’s.

Het komt erop aan die onzekerheid niet te minimaliseren of nodeloos uit te vergroten.

Onze samenleving laat nog teveel steken vallen als het gaat over het kanaliseren van maatschappelijke en individuele vertwijfeling.

We kennen desastreuze zelfmoordcijfers en er is meer vraag dan aanbod inzake psychische gezondheidszorg. Meer dan 500 mensen hebben onze samenleving de rug toegekeerd om met IS te strijden. Mensen denken dat hun kleinkinderen het minder goed zullen hebben en vrezen voor hun eigen pensioen. Ze zijn bang dat computers en robots straks hun jobs zullen overnemen of zijn bezorgd dat ze door de islamisering straks geen Vlaming meer zullen kunnen zijn in Vlaanderen.

Uit de enquête over De Grote Levensvragen blijkt dat 44% denkt dat er een nieuwe wereldoorlog komt en dat slechts 40% ’s nachts met een veilig gevoel naar huis wandelt. Dit soort angsten verklaart waarschijnlijk mee dat 54% antwoordt dat ze voor de doodstraf zijn en dat slechts 45% te kennen geeft nog in democratie te geloven. Mensen die zich onzeker en bedreigd voelen, kunnen rare sprongen maken. Ze zoeken houvast in autoritaire leiders en repressieve maatregelen.

Werk aan de winkel

Ik ben zeker dat mijn zoontje straks wel in het donker durft te slapen. Daar zorg ik als papa wel voor. Maar dat is een detail. Ik hoop vooral dat ook de samenleving, de democratie en de toekomst zijn vertrouwen kunnen winnen. Of dat lukt, hangt niet alleen van mij af. Het is een collectieve verantwoordelijkheid die een samenleving ten aanzien van haar burgers moet waarmaken. Laat ons maar goed nadenken waar we op dat punt nog een tandje kunnen bijsteken. Want zonder voldoende maatschappelijk vertrouwen kunnen we niet samenleven en zonder voldoende democraten is er geen democratie.

Touché verandert 5 zondagen lang in "De Grote Levensvragen". Samen met specialisten in hun vakgebied zoekt Friedl' Lesage antwoorden op de levensvragen die de Vlamingen het meeste bezighouden. Op zondag 8 oktober geven Patrick Loobuyck, Daniel Demoustier en Hans Bruyninckx antwoorden op levensvragen rond angst en onzekerheid.