Ga naar hoofdinhoud

Luister Live

Programma's

Select

Podcasts

Alles begint bij luisteren

Radio 1 Sessies

album van de week

classic album van de week

ontbreekwoordenboek

De Wereld Vandaag

Het vogelmasker: de angstaanjagende voorganger van het mondmasker

di 21 apr. - 5:18

De kans bestaat dat het mondmasker de komende maanden geregeld in het straatbeeld zal verschijnen. De eerste modieuze en aantrekkelijke versies duiken zelfs al op. Maar eigenlijk heeft het mondmasker in de geschiedenis een angstaanjagende voorganger: het vogelmasker uit de tijd van de grote pestepidemieën.
vogelmasker

Het vogelmasker was vaak een luguber beeld bij de pest. Het masker werd voor het gezicht gedragen door artsen en lijkt op een grote snavel. Het maakte deel uit van een pak dat artsen droegen die pestlijders bezochten.

In latere tijden sprak het masker zo tot de verbeelding dat het een symbool werd. Het werd gebruikt in oude prenten, bij boekillustraties, in theater of in films. De pestdokter werd zelfs een macabere traditie in het beroemde carnaval van Venetië. Nochtans wordt het vogelmasker vaak fout gebruikt. Het dook pas voor de eerste keer op bij de latere pestepidemieën van de zeventiende eeuw. Bij de uitbraak van de beruchte “zwarte dood” in de veertiende eeuw was nog geen sprake van het masker.

Het vogelmasker verschilde niet eens zo veel van de pakken die artsen vandaag op de afdeling intensieve zorg dragen, inclusief brillen en afgesloten schoenen. Maar het grote verschil was de techniek.

De Nederlandse emeritus hoogleraar Mart Van Lieburg bestudeerde de evolutie van het medisch gebruik van maskers. “Maskers werden in de oudheid al gebruikt bij ziektes", zegt hij in 'De Wereld Vandaag'. 

Het waren angstwekkende ziektemaskers die demonen moesten verdrijven. Het is een magisch-religieuze versie die in onze culturen helemaal verdween.

Snaveldokters of Dokter Schnabels

“Het idee achter het vogelmasker draait rond bedorven lucht”, gaat hij voort. “Men was ervan overtuigd dat een epidemie door de lucht werd verspreid. Het fenomeen stond bekend als “miasma”. Het was de lucht zelf die moest verbeterd worden. Zelfs de Oude Grieken dachten dat al. Ze stookten grote vuren om ziektes te verdrijven.”

De snavels van de vogelmaskers waren gevuld met aromatische stoffen, meestal opgewekt door kruiden. De dokters werden snaveldokters genoemd, of zelfs Dokter Schnabels. Vooral in Italië en Frankrijk wordt in bronnen melding gemaakt van het gebruik van de maskers, maar ook in de Nederlanden.

Het was de Franse arts Charles de Lorme die het masker heeft verfijnd. Van Lieburg: “Hij heeft het verbeterd en gemedicaliseerd. Het is eigenlijk vooral doorgebroken in landen en culturen waar men geloofde dat lucht de dader was. In andere culturen, of in andere periodes wees men naar aanraking en werden mensen vooral in isolatie gezet.”

Mijnbouw en gasmaskers

Het demonische vogelmasker heeft uiteindelijk plaats gemaakt voor het mondmasker. “Dat werd eigenlijk voor het eerst in de mijnbouw gebruikt”, weet Van Lieburg. “Met de pokken en de cholera uit de negentiende eeuw werden in de geneeskunst de eerste versies van het mondmasker gebruikt. Het is opvallend dat het gebruik van het mondmasker in de geneeskunst parallel liep met andere ontwikkelingen. Het verschijnen van gasmaskers in de Eerste Wereldoorlog ging opnieuw gepaard met toepassingen in de geneeskunde.”

Beluister hieronder het gesprek met Mart Van Lieburg in 'De Wereld Vandaag':

Doctor Schnabel

Doctor Schnabel

Bron: vrtnws.be en 'De Wereld Vandaag'

Lees ook:

Lees ook:

Blijf op de hoogte

Ontdek de beste podcasttips, beluister het meest recente nieuws en doe mee aan exclusieve acties.

Volg ons op
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Jobs

Privacy

Gebruiksvoorwaarden

Heb je een vraag?

Contact

Wedstrijdreglement

Logo UitInVlaanderenLogo Cim Internet