Hoe oud is het getal nul?

In 1881 al werden ten noorden van Pesjawar in Pakistan boomschorsen gevonden met wiskundige bewerkingen, vraagstukken en het getal nul. Er volgden verschillende dateringen, van de eerste eeuwen na Christus tot de tiende eeuw.

Lange tijd werd het getal nul op een houten muur van een Indiase tempel beschouwd als de oudste vermelding. “Maar Oxfordwiskundige Marcus du Sautoy wou er het fijne van weten en liet een koolstofdatering uitvoeren van de boomschors”, vertelt Huylebrouck. Die brengt nu uitsluitsel: het getal nul dateert zeker van de eerste eeuwen na Christus.

Het niets

“Eigenlijk is de boomschors een leuk document die zeker in het secundair onderwijs gebruikt kan worden”, voegt Huylebrouck er nog aan toe. “Het gaat om een boekhouddocument waar ook vierkantswortels opstaan.”

Wat is het nut van het getal nul? “Het is een belangrijk abstract begrip om aan het niets een naam te geven”, vat Huylebrouck het samen. Als is het wel mogelijk om zonder nul te leven. “Want de mens heeft het lange tijd zonder gesteld. Ook de Romeinen gebruikten het niet.”

Het getal nul was eigenlijk ongoddelijk, want het staat voor het niets, le néant. Dat staat in contract met de goddelijke eenheid.

Dat maakt het gebruik van de nul een grote filosofische prestatie, vindt Huylebrouck. “Ook in de Middeleeuwen vond men het eigenaardig om ermee in contact te komen. Om het niets een naam te geven, want dat was eigenlijk ongoddelijk. De nul staat voor het niets, le néant. Dat staat in contract met de goddelijke eenheid, dus men had de nul niet graag.”

Maar het is wel nodig voor een boekhouding. “Als je honderd euro hebt op je rekening en je neemt honderd weg, moet je toch iets kunnen invullen. Met een telraam zie je het als er geen bolletjes aan één kant staan. Maar op papier had men een symbool nodig.”