Hoe zag een kroeg in de 17de eeuw eruit? "Mensen dronken veel, tot 2 liter per dag, maar het alcoholgehalte was lager"

Als we denken aan de prachtige Belgische cafés, dan denken we vooral aan de gezellige sfeer. Maar hoe zagen cafés er vroeger uit? Als we de schilderijen van Pieter Bruegel of Jan Steen mogen geloven, waren dat heel vrolijke feestjes met enorm veel ambiance, maar klopt dat wel? “Wat we zien op de schilderijen van Bruegel en Steen is eerder een uitvergroting van de realiteit”, vertelt Anne-Laure Van Bruaene.

“Het interieur van de kroeg of herberg was vaak erg eenvoudig, net zoals op de schilderijen. Enkele houten tafels en banken volstonden. De zatte taferelen die we zien op de schilderijen kloppen niet helemaal. Mensen dronken veel bier of wijn, tot wel 2 liter per dag, maar het alcoholgehalte was veel lager, waardoor je minder snel dronken werd. Het was wel sociaal aanvaard om te drinken, maar het mocht niet te ver gaan. Als je de sociale orde met je dronkenschap verstoorde, werd je al snel buitengesmeten. De schilderijen waren een uitvergroting van de cultuur en dienden vooral om op een humoristische en moralistische manier te reflecteren op jezelf en de samenleving”, aldus Van Bruaene.

Belangrijke ontmoetingsplaats

Vandaag gaan we vooral op café om ons te ontspannen, maar vroeger hadden de kroegen en herbergen een veel belangrijkere functie. “De kroeg was vaak hét economische centrum van de stad. Zo ging je er naartoe om nieuwe werknemers of werkgevers te zoeken en om contracten af te sluiten. Een contract dat in een kroeg werd afgesloten, had meteen veel meer waarde, omdat er vaak meerdere getuigen waren. Ook werd het tekenen van een contract regelmatig bezegeld met alcohol. Het was erg belangrijk om te drinken op het contract. De koper trakteerde dan de verkoper om het contract te bezegelen”, aldus Van Bruaene.

Het internet bestaat nog maar enkele decennia. Vroeger was naar de kroeg gaan dé manier om op de hoogte te blijven van de laatste nieuwtjes. “Er waren zelfs reizigers die met handgeschreven nieuwsbrieven van kroeg tot kroeg trokken om de laatste nieuwtjes rond te brengen. Vanaf de 17de eeuw werden de eerste ordonnanties en reclameaffiches in herbergen uitgehangen. De herbegier zelf was vaak de centrale bron van communicatie van het dorp, voor als je iets te weten wou komen of hulp zocht.”

Vrouwen

De herbegiers speelden dus een belangrijke rol in de samenleving van de 17de eeuw, maar konden dat ook vrouwen zijn? “De herbergier kon zowel een man als een vrouw zijn. Dat was zeker geen uitzondering”, aldus Van Bruaene.

Mochten vrouwen ook naar de kroeg? “Dat was dubbel. In de Nederlanden waren ze relatief open naar vrouwen toe, maar we zien toch wel dat het de norm was dat een vrouw vergezeld moest worden door een man als ze naar de kroeg ging. En dan liefst nog haar eigen man. Als een vrouw alleen zou gaan, zou men al snel denken dat het een vrouw van lichte zeden is, wat je reputatie kon schaden.”

“Vrouwen waren dus zeker welkom, al waren ze geen voorstander van dronken vrouwen. Dronkenschap bij mannen werd snel door de vingers gezien, maar ze hadden meer moeite met een dronken vrouw, dus dat werd hen ook afgeraden. Er bestond zelfs een medische uitleg voor. Men geloofde vanuit de humorenleer, of sappenleer, dat vrouwen kouder en vochtiger waren dan mannen en daardoor best niet te veel alcohol mochten drinken”, besluit Van Bruaene.

Beluister het gesprek met Anne-Laure Van Bruaene in ‘De Wereld van Sofie’ via Radio 1 Select.

Lees ook: