De Ochtend
Italiaanse producten: ben je zeker dat ze echt zijn?
za 21 dec. - 7:13
De Italiaanse keuken is in de hele wereld geliefd. Italiaanse voedingsproducten roepen een gevoel op van kwaliteit, smaak, authenticiteit, pure ingrediënten, artisanale bereidingen, om nog maar te zwijgen van zon en vakantiegevoel. Italiaanse producten zijn koploper in Europa als het gaat over door de EU erkende keurmerken voor kwaliteit. Maar omdat ze zo populair zijn, worden ze ook vaak geïmiteerd. Maar liefst een kwart van de Italiaanse producten die wereldwijd geëxporteerd worden, zijn niet écht Italiaans.
De meeste namaakproducten komen uit de Verenigde Staten, Zuid-Amerika, Australië en Canada, maar ook bij ons worden veel producten gemaakt die een Italiaans gevoel willen oproepen.
De meest geïmiteerde producten zijn de kazen die een beschermde oorsprongsbenaming hebben, de "denominazione d'origine protetta". Dat is bijvoorbeeld de bekende Parmezaanse kaas Parmiggiano Reggiano. Die wordt uitsluitend gemaakt en verwerkt in de streek rond de stad Parma, in de regio Reggio Emilia. Ook de Grana Padano, die daar erg op lijkt, heeft zo'n beschermde oorsprongsbenaming. Die kaas wordt in de Po-vlakte gemaakt (Padano). Ook andere Italiaanse kazen, zoals Provolone, Gorgonzola of Pecorino Romano zijn beschermd.
Maar ook de prestigieuze Italiaanse fijne vleeswaren - Parmaham, San Daniele-ham, verschillende soorten salami's - worden gretig geïmiteerd. En natuurlijk ook de Italiaanse pasta's, sauzen, olijfolie, patisserie, wijn en koekjes.
Niet onwettig
Bij een bezoek aan een grote supermarkt vinden we zonder veel moeite een mandje vol met 13 zulke Italiaans klinkende producten (voor alle duidelijkheid, het gaat om een willekeurige selectie, in een willekeurige supermarkt, zulke producten zijn net zo goed elders te vinden). We leggen ze voor aan een lukraak gekozen groep mensen op onze redactie.
Verschillende mensen geloven meteen dat dit echte Italiaanse producten zijn. De artisanaal bereide bolognesesaus bijvoorbeeld, die uitgevoerd is in Italiaanse kleuren en met Italiaanse tekst erop: "geïnspireerd door la mamma". Opvallend veel producten bevatten een verwijzing naar la mamma of (a) casa ((t)huis).
Maar illegaal is de praktijk niet, op alle producten staat netjes vermeld waar ze gemaakt zijn, zoals wettelijk verplicht. Al is het soms wel even zoeken. Bijvoorbeeld naar de oorsprong van de mozarella-kaas, "bereid in Polen met melk uit de Europese Unie".
Bijzonder misleidend is ook de ravioli met een Italiaans klinkende naam, waarop specifiek vermeld staat: "authentic Italian cuisine". De collega's aan wie we het mandje voorleggen, hebben ook geen enkele argwaan bij de cambozola-kaas: een blauwe kaas die lijkt op de Italiaanse gorgonzola, maar die gemaakt wordt in Duitsland.
Beschermde producten
299 Italiaanse voedingsproducten worden beschermd door drie kwaliteitslabels. Producten met die labels zijn in principe boven elke verdenking verheven, en kunt u met een gerust hart kopen als échte Italiaanse kwaliteitsproducten:
Maar producten met die labels zijn natuurlijk niet de enige echte Italiaanse producten. Om te weten of een Italiaans merk echt Italiaans is, bestaan er verschillende apps, waarmee u de barcode kunt scannen en meteen uitsluitsel krijgt of de fabrikant van het merk een zetel heeft in Italië.
Al zijn er ook heel wat merken die nog wel een fabriek of zetel hebben in Italië, maar waarbij het grootste deel van de productie elders gebeurt, of die werken met grondstoffen van elders: Italiaanse olijfolie bijvoorbeeld, die gemaakt wordt zonder ook maar enige Italiaanse olijf erin.
Parmesan
In Europa is er al heel wat werk gemaakt van de bescherming van authentieke Italiaanse producten. Zo mag bijvoorbeeld de benaming "Parmesan" niet meer worden gebruikt voor kaas die de Parmezaanse Parmiggiano Reggiano imiteert. In België heet de geraspte imitatiekaas sindsdien bijvoorbeeld "Pamesello". Ook daar trapten nogal wat mensen van ons panel in. Maar elders in de wereld kan de benaming parmesan nog probleemloos worden gebruikt.
Ook al is de praktijk van Italiaans klinkende producten niet onwettig, hij is wel schadelijk, zegt Marco Iacuitto van de Belgisch-Italiaanse Kamer van Koophandel. "De imitatieproducten zijn vaak een pak goedkoper, tot 80 procent, maar ook de kwaliteit is doorgaans ondermaats. De consument die een kwaliteitsproduct verwacht, wordt dus bedrogen. Bovendien is dit oneerlijke concurrentie voor de Italiaanse productiebedrijven, en het imago van de Italiaanse merken wordt onderuitgehaald."
Wereldwijd vertegenwoordigt de handel in zulke Italiaanse imitatieproducten jaarlijks maar liefst 54 miljard euro, voegt Iacuitto nog toe. Het meest worden producten geïmiteerd in Noord- en Zuid-Amerika, maar ook in Europa en Afrika samen worden jaarlijks voor 21 miljard Italiaanse klinkende producten verhandeld.
Is er ook "Belgian sounding"?
En hoe zit dat nu met Belgische producten? Hebben ook zij te lijden onder dit fenomeen? De drie Belgische producten die het meest bekend zijn in de wereld zijn chocolade en pralines ("Belgian chocolates"), bier en frieten. Over geen van de drie zijn er cijfers te krijgen, blijkt bij navraag. Maar het fenomeen van namaak en imitatie van Belgische producten speelt minder dan in het verleden.
Chocoladeproducten en chocolade mogen alleen Belgisch genoemd worden, als ze ook hier gemaakt worden, zegt Guy Gallet van Choprabisco, de federatie van chocolade- en koekjesproducenten. In het verleden zijn er wel eens problemen geweest met vervalsingen of imitaties, maar dat komt steeds minder voor sinds de oorsprong duidelijk op de verpakking vermeld moet worden, zegt hij. Toch is de federatie voorstander van een vast label voor Belgische chocolade en afgeleide producten als pralines. Maar dat is een werk van lange adem, zegt Gallet.
Belgisch bier en frieten
Belgisch bier wordt al jaren gekopieerd, zegt Theo Vervloet van de Federatie Belgische Brouwers. Ooit heeft de federatie wel opgetreden tegen Amerikaanse kopieën van witbieren, die daar "Belgian White" werden genoemd.
Imitaties van Belgische bieren worden meestal "Belgian style" genoemd, en dat is niet onwettig. "Niet zozeer de benaming "Belgisch bier", maar wel de merknamen van de Belgische bieren staan sterk op de wereldmarkt”, zegt Vervloet. "De grote brouwwedstrijden "Belgian style" worden bijna altijd gewonnen door Belgische merken."
Sommige leden van de federatie zijn voorstander van een kwaliteitslabel voor Belgische bieren. Maar volgens Vervloet hebben die bieren dat niet nodig, omdat de merknamen sterk genoeg staan. De verkoop van Belgische bieren blijft dalen in België, maar stijgt des te meer in het buitenland.
Alleen de benaming "trappist" is beschermd. "Mochten buitenlandse merken Belgian style-bieren brouwen met daarop Belgisch lijkende etiketten en Belgische symbolen zoals het atomium, en zich expliciet voordoen als een Belgisch merk, dan zouden we wellicht wel optreden", zegt Vervloet. Maar van zulke praktijken heeft hij geen weet.
Ook voor frieten is een Belgisch label onzinnig, zegt Nicholas Courant van de Belgische voedingsfederatie Fevia. "Belgische frieten zijn lekker door de manier waarop ze worden klaargemaakt. Voor ons is de uitdaging vooral: hoe krijgen we in het buitenland de benaming "Belgian fries" ingeburgerd, in plaats van het gebruikelijke French fries (lacht)."
