Ivan De Vadder: "Eerst burgemeester worden en dan een regering vormen"

Partijvoorzitters willen campagne voeren, en later onderhandelen

N-VA-voorzitter Bart De Wever wond er geen doekjes om in 'Wakker op zondag' op ATV: “We moeten grote hervormingen doorvoeren en dat zullen niet altijd prettige hervormingen zijn. Politici doen dat niet zo graag in aanloop naar de verkiezingen”. In het aanschijn van een verkiezingscampagne doen politici dus niet graag toegevingen.

“Dat is echt wat nu speelt, laat je daar nu niets wijs over maken. Die jongere generatie politici, dat is veel ‘Sturm und Drang’, die willen verkiezingen winnen, en die willen geen risico nemen”. Je kan niet zeggen dat De Wever geen eerlijke analyse maakt.

Het betekent dat de schaduw van de gemeenteraadsverkiezingen einde augustus al te groot was. “Het was echt een race om uit de schaduw van die campagne te blijven. We zaten er zo dicht bij, maar op het laatste moment stortte alles als een kaartenhuis in elkaar.” Maar de mislukte onderhandelingen bieden ook Bart De Wever de mogelijkheid om voluit als burgemeester campagne te voeren. 

De voorzitters hebben tegen de start van de campagne voor de lokale verkiezingen de zin verloren om nog hard te onderhandelen over een federale of Vlaamse regering. Bart De Wever wil burgemeester blijven, en ook Maxime Prévot wil in de eerste plaats zijn burgemeesterschap in Namen veilig stellen.

En de nood om campagne te voeren is misschien nog het nog het hoogst bij Conner Rousseau die burgemeester Sint-Niklaas wil worden (en daarom het partijcumulverbod van zijn voorganger John Crombez heeft opgeheven), en Georges-Louis Bouchez die burgemeester van Bergen wil worden. Alleen Sammy Mahdi heeft, als lijstduwer in Vilvoorde, iets meer tijd om onderhandelingen te voeren.

Ook de Brusselse onderhandelingen hebben last van hetzelfde euvel: de gemeenteraadsverkiezingen krijgen voorrang op de vorming van een regering. De regeringsonderhandelingen (met een eenzijdige Franstalige beslissing over de Lage-emissiezone worden zelfs gebruikt in de verkiezingscampagne van de kandidaat-burgemeesters, zoals David Leisterh van de MR en Ahmed Laaouej van de PS.

De alomtegenwoordige gewoonte van Belgische politici om verschillende taken te cumuleren speelt de vorming van de regeringen écht wel parten.

De 1e verkiezingen zonder opkomstplicht

De gemeenteraadsverkiezingen van 13 oktober worden de 1e verkiezingen In Vlaanderen zonder opkomstplicht. Maar de beslissing van de vorige Vlaamse regering is omstreden. Het is duidelijk dat de CD&V ronduit tegen is, en ook Vooruit wil dat de opkomstplicht behouden blijft. Dat zei Kathleen Van Brempt in 'De afspraak op vrijdag'. 2 van de 3 partijen die onderhandelen over een Vlaamse regering (die beslist over de opkomstplicht bij lokale verkiezingen in Vlaanderen) zijn dus tegen. De vraag is of die maatregel behouden blijft.  

De opkomstplicht is in 1894 in ons land ingevoerd, en België was daarmee één van de eerste landen in Europa. Op dat moment ligt de opkomst bij verkiezingen tussen de 30 en de 40 procent van de ingeschreven kiezers. Dat is naar moderne normen erg laag. Een belangrijke reden voor de hoge graad van absenteïsme is dat er erg vaak verkiezingen zijn. In 1840 vinden er niet minder dan 10 verkiezingen plaats voor de Kamer en 2 voor de Senaat.

De nieuwe opkomstplicht moet ook gematigde kiezers overtuigen; zij zouden de neiging hebben om thuis blijven in tegenstelling tot de radicalere kiezers die meer gemotiveerd zijn om te stemmen. Toen waren dat de socialisten.

Op dit moment ligt dat anders. Volgens De Stemming van 2024, het onderzoek van de UA in opdracht van VRT NWS en De Standaard), is de grote trouw van de CD&V-kiezers opvallend: slechts 9 procent zegt zeker (2 procent) of waarschijnlijk (7 procent) af te haken. In het algemeen zegt, volgens De Stemming 2024, 29 procent van alle kiezers zeker (12 procent) of waarschijnlijk (17 procent) niet deel te zullen nemen aan de komende gemeenteraadsverkiezingen. 

Niemand kan het aandeel van de kiezers die afhaken exact voorspellen. Maar Noël Dealere, burgemeester in Zuienkerke, was erg duidelijk in De Zevende Dag: "Bij een opkomst van 40 procent voel je je geen vertegenwoordiger".

Waar blijven de politieke partijen, die kiezers in de 1e plaats oproepen om deel te nemen aan de democratie, voor ze hen aanmoedigen om te stemmen voor de juiste partij?

Waar zijn de nationale partijen gebleven?

Het zou wel eens kunnen dat u in uw gemeente tevergeefs naar de bekende partijnamen zoekt. De nieuwe regels van het gemeentedecreet duwen de partijen naar samengestelde lijsten, vaak met een lokale naam. De grootste partij krijgt namelijk het initiatiefrecht om een coalitie te vormen, en de populairste politicus van de grootste partij wordt automatisch burgemeester.

Vandaar dat partijen hun ideologische verschillen opzijzetten en 1 lijst vormen. Zoals in Oostende waar de liberaal Bart Tommelein de lijst Trots op Oostende trekt, een samengaan van Open Vld, CD&V en Groen. Met als uitdager John Crombez van Vooruit. En in Gent weekte Open Vld-burgemeester Mathias De Clercq Vooruit los uit het kartel met Groen, om zelf de stadslijst Voor Gent te maken. Met als uitdager Filip Watteeuw van Groen. Maar in beide gevallen verdwijnen nationale partijnamen van de lijst. 

Ook in Zoersel is de liberale minister van Justitie in de regering van lopende zaken, Paul Van Tigchelt, aanvoerder van Team Paul. Zonder verwijzing naar de Open Vld. In De Zondag verklaart hij die keuze door te zeggen dat alles in de eerste plaats draait om lokale herkenbaarheid, maar ook dat “de naam Open VLD sowieso zal verdwijnen.” Dat hij in zijn eigen gemeente bij de verkiezingen van juni nauwelijks stemmen haalde, wuift Van Tigchelt weg. Hoop doet leven bij verkiezingen hé.

Alleen in gemeenten zonder verkiezingen is er nu al zekerheid. In Herstappe volgt de huidige burgemeester Marlutje Jackers zichzelf op. Er is dan ook maar 1 lijst in Herstappe, en dus mogen de 72 inwoners van Herstappe op zondag 13 oktober alleen stemmen voor de provincieraad. 

Bron: vrtnws.be en De Ochtend