Knijten teisteren opnieuw de Scheldevallei: "Overlast zal verdwijnen, maar nog een kwestie van jaren"

Amper 1 tot 2 millimeter: zo minuscuul zijn knijten. De kleine muggen, ook wel 'zandvliegjes' of 'Scheldemuggen' genoemd, hebben de ideale grootte om zich nog door een vliegenraam heen te wurmen.

Ondanks hun kleine gestalte brengen ze heel wat overlast met zich mee. Dat ondervinden heel wat bewoners van de Scheldevallei al enkele jaren aan den lijve. "Ze zitten langs de hele Schelde. En ze zijn met heel veel", bevestigt Lieven Nachtergale van Agentschap voor Natuur en Bos in 'Nieuwe feiten'. "De knijt heeft dan ook een goed jaar achter de rug. Warm en vochtig: dat hebben ze absoluut nodig."

Andere soorten, andere problemen

"Het is niet alleen een Scheldeprobleem, het is een probleem in heel Vlaanderen en Nederland", gaat Nachtergale verder.

In totaal zijn er 45 soorten knijten. "Elk op hun eigen manier brengen ze overlast." Zo zijn er ook knijten die blauwtong veroorzaken. Dit jaar hebben schapenhouders heel wat knijten - en de bijhorende blauwtong - over de vloer gekregen.

Aan de Schelde is het de 'Culicoides riethi' die last brengt. Een soort die de mens lastigvalt door te bijten, met (vaak jeukende) bulten als gevolg.

Heropleving met onbedoelde gevolgen

Dat de knijt in zulke grote aantallen voorkomt, is deels het gevolg van de verbeterde waterkwaliteit van de Schelde. "We hebben een droevige periode meegemaakt waarin de rivier dood was. Nu is er, dankzij waterzuivering en nieuwe natuurgebieden, een revival van de Schelde."

Dat brengt veel nieuwe vis- en vogelsoorten met zich mee. "Maar helaas doken ook een aantal insectensoorten op die we liever kwijt waren dan rijk", zegt Nachtergale.

Naast de verbeterde waterkwaliteit doet ook de klimaatverandering haar duit in het zakje. Langere periodes van hitte en droogte brengen het ecosysteem van rivieren, waaronder de Schelde, in onevenwicht. Het gevolg: veel knijten op warme, droge dagen.

De aantallen waarin bepaalde soorten, waaronder de knijt, voorkomen in de Schelde, zijn dus niet in proportie. "Een normaal ecosysteem heeft veel insecten, maar ook veel vijanden van insecten. Die vijanden moeten zich nog gaan vestigen." De spinnen, vissen, vleermuizen, zwaluwen en andere insecten die tegengewicht moeten bieden, missen we nog.

De natuur een handje helpen

"We weten dat de overlast zal verdwijnen. Maar de knijten zelf gaan we nooit meer kwijtraken uit de Schelde", zegt Nachtergale. "Je kan geen rivier hebben die gezond is, waar geen insecten of insectenlarven te vinden zijn. Die vormen de basis van de voedselpiramide. De vogels moeten ook iets eten."

Het is een kwestie van jaren voor er sprake is van een evenwichtigere situatie. Al zijn er wel manieren om dat proces te versnellen. Een milieu met meer planten, hoger opgeslibd en minder vochtig: daar gedijen de vijanden beter, en de knijten minder.

Het komt volgens Nachtergale neer op de natuur een handje helpen. "Bij onze inrichtingswerken kunnen we een aantal ontwikkelingsstadia overslaan. We kunnen onze gebieden hoger afwerken, de kreken dieper graven... we kunnen kortom het reliëf wat bijsturen."

Wietgeur als redmiddel?

Ook met geuren zou geëxperimenteerd kunnen worden. Tijdens een gemeentelijke meeting over het knijpende knijtenprobleem kwam de potentiële werking van wietplanten aan het licht.

Een experiment van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen bevestigde dat de aromatische stoffen in hennep de insecten deels op afstand kunnen houden. Maar wie in een wietplantage de oplossing ziet, is eraan voor de moeite.

"Als je je linkerarm instrijkt met sap van een wietplant, dan zullen de knijten je prikken op je rechterarm. Maar als je de beide armen instrijkt, dan vinden ze de wietgeur toch zo erg niet en prikken ze in beide armen", zegt Nachtergale. "Het helpt dus een beetje, maar zeker niet tegen de enorme aantallen."

Gelukkig zijn er andere oplossingen aan de horizon.

Bron: vrtnws.be en 'Nieuwe feiten'