Ga naar hoofdinhoud

Luister Live

Programma's

Select

Podcasts

Alles begint bij luisteren

Radio 1 Sessies

album van de week

classic album van de week

ontbreekwoordenboek

Bonus

Kunnen burgers de politiek redden?

za 4 mrt. - 10:43

Om de zoveel jaar naar de stembus: mag het ietsje meer zijn? Burgers willen meer inspraak, en de politiek erkent dat ook. De laatste tijd duiken er overal initiatieven op om burgerparticipatie mogelijk te maken. Van Gentenaars die hun mobiliteitsplan mogen evalueren, tot dorpelingen die hun eigen plantsoen aanleggen. Is burgerparticipatie de Heilige Graal om de kloof met de burger te dichten? "Als je niet écht luistert, verlies je meer dan je wint."
burgerparticipatie

Het lijkt contradictorisch: aan de ene kant tiert de antipolitiek welig ('zakkenvullers') en gooien populisten hoge ogen, aan de andere kant lijkt het alsof burgers nog nooit zo betrokken zijn geweest bij het beleid. Omdat ze die rol zélf opeisen (zie: de actiegroepen rond Oosterweel) of omdat beleidsmakers hen uitnodigen. Deze week werd in Gent het burgerkabinet samengesteld dat het komende jaar het veelbesproken mobiiteitsplan mag evalueren: meer dan 800 mensen hadden zich aangemeld, onder hen werden er 150 uitgeloot. En minister Gatz is net begonnen met een Brussels burgerkabinet: Brusselaars mogen voorstellen doen over leven en werken in hun stad, een aantal ideeën zal worden uitgewerkt.

"Er wordt op veel plekken geëxperimenteerd met vormen van burgerparticipatie." zegt Trui Steen, hoogleraar Bestuurlijke Organisatie van de Overheid aan de KU Leuven.

Dat zijn waardevolle initiatieven, want als burger heb je het recht en zelfs de plicht om mee te denken, en burgers hebben ook hun eigen deskundigheid.

 

Gelote wijkraden

Toch zijn er een aantal valkuilen. Het is bijvoorbeeld niet zo evident om àlle burgers te betrekken. bij de traditionele vormen van participatie kom je vooral de wat oudere, hooggeschoolde blanke man tegen. Als je daar wat aan wil doen, moet je andere groepen actief uitnodigen en drempels verlagen."Maar hoe? In Rotterdam keurde de gemeenteraad vorige week een bijzonder project goed.

"Rotterdam (630.000 inwoners) is nu opgedeeld in 14 gebieden," vertelt raadslid Gerda Eeuwijk (D66). "Maar die zijn vaak nog erg groot en het blijkt niet zo makkelijk om mensen actief te betrekken bij hun buurt. Vanaf volgend jaar wordt er in twee gebieden gestart met een proefproject: per wijk wordt er een wijkraad opgericht. We gaan mannen en vrouwen aanschrijven, die geloot worden uit het bevolkingsregister, met de vraag om in die wijkraden te zetelen. Wie daar geen belangstelling voor heeft, mag natuurlijk bedanken. Dan nemen we gewoon de volgende, tot we voldoende mensen hebben. Uit een peiling bleek alvast dat het enthousiasme bij de bewoners groot is." Het was een hele klus om dat voorstel door de gemeenteraad te krijgen, zegt Gerda Eeuwijk, maar ze heeft goede hoop dat het systeem gaat werken.

 

Niet vrijblijvend

De wijkraad wordt meer dan louter een adviesraad: hij krijgt een eigen budget en mag bijvoorbeeld beslissen over groen of verkeer in de wijk. "Binnen zekere marges," geeft Eeuwijk toe. "Als iets écht niet kan, kan de gemeenteraad de beslissing overrulen." Voor Trui Steen is het essentieel dat zo'n inspraakorgaan ook écht wat te zeggen heeft. "Burgerparticipatie kan helpen om vertrouwen in de overheid te herstellen. Maar er is ook een groot afbreukrisico: als je mensen het idee geeft dat je naar hen gaat luisteren en er gebeurt dan niks mee, dan verlies je meer dan dat je wint."

 

Uitklapdemocratie

Antwerpenaar Thomas Goorden wil vooral de politiek zelf dichter op de huid zitten. Hij heeft een verleden bij de Piratenpartij, maar sinds kort is hij actief met een Burgerraad, die de zittingen van de gemeenteraad van nabij voorbereidt en opvolgt. Bij de verkiezingen in 2018 wil hij nog een stap verder gaan: hij wil opkomen met een heuse Burgerlijst.

De Burgerlijst is een lijst van onafhankelijke inwoners, die samen proberen om inspraak te organiseren binnen de stad. Zo kun je als inwoner continu meepraten over het beleid. De mensen op de lijst mogen hun eigen mening hebben, maar ze moeten vooral kunnen luisteren naar de mensen en zoeken naar compromissen, weg van het conflict dat nu zo vaak de politiek bepaalt.

Weg van de partijpolitiek dus. Is dat wel werkbaar? Volgens Goorden wel: "Ja, je hebt eerder conservatieve en meer experimentele mensen. Maar over veel thema's kun je mensen echt wel verenigen: als je oplossingen zoekt voor luchtvervuiling bijvoorbeeld." 'Uitklapdemocratie', noemt hij het, gebaseerd op de Flatpack Democracy van de Brit Patrick McFadyen.

 

Verantwoording en transparantie

Veel initiatieven dus, veel experimenten. Burgerdemocratie leeft. Trui Steen juicht dat toe, maar maakt wel een paar kanttekeningen: "Als je burgers meer verantwoordelijkheid geeft, kun je hen dan ook ter verantwoording roepen als er iets fout loopt? En hoe maak je dergelijke processen echt transparant? Je loopt opnieuw het risico van bureaucratisering en traagheid, als je daar oplossingen voor moet bedenken."

Bovendien gebeurt burgerparticipatie nu vooral op lokaal niveau. Kan het ook nationaal, of zelfs internationaal? Dan wordt er vaak aan referenda gedacht. Trui Steen is niet zo'n fan: "Een referendum is: een complex probleem heel eenvoudig maken. je kunt alleen ja of nee antwoorden. Op die manier maak je er een tegenstelling van, waarbij de meerderheid wint. Dat is een verkeerde vorm van democratie. Er is net een hele verscheidenheid van meningen in een samenleving, en daartussen moet je compromissen zoeken en iedereen proberen mee te nemen." De huidige representatieve democratie blijft dan ook een goeie basisstructuur, vindt Steen. Maar burgerparticipatie kan het systeem wel degelijk versterken. Erop inzetten loont de moeite.

Lees ook:

Blijf op de hoogte

Ontdek de beste podcasttips, beluister het meest recente nieuws en doe mee aan exclusieve acties.

Volg ons op
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Jobs

Privacy

Gebruiksvoorwaarden

Heb je een vraag?

Contact

Wedstrijdreglement

Logo UitInVlaanderenLogo Cim Internet