Lize Spit: "De vraag of mijn boek autobiografisch is, vind ik bijna beledigend"

"Voor mij doet die vraag afbreuk aan mijn werk"

"Is je boek autobiografisch? Ik vind het best vervelend om altijd maar die vraag te krijgen" vertelde Lize Spit in maart in 'De Wereld van Sofie'. "Voor mij doet die vraag afbreuk aan mijn werk. Op moeilijke schrijfdagen denk ik soms: 'Kon ik het toch maar gewoon allemaal opschrijven zoals het was.' Terwijl het grootste deel van het werk zit in het vinden van de balans tussen wat voor mij noodzakelijk is en wat de roman nodig heeft. Ik denk dat ik vaak de realiteit gebruik als een soort basis, om daarin de zelfzekerheid te vinden om iets anders te kunnen opschrijven. Een personage is vaak gebaseerd op verschillende mensen, en daar gebruik dan telkens een detail van. Dat kan iemands haar zijn, of een bepaald dialect. Dat personage is niet meer te herleiden tot een bestaand persoon, het is een samenraapsel. Daar kruipt ontzettend veel tijd in, om die collage te maken. Als je veel verzint, moet je ook echt gaan geloven in de dingen die je verzint, om ze waarachtig te kunnen neerschrijven, dat is best lastig. En dan is die vraag 'is het een autobiografisch boek?' bijna lichtjes beledigend."

"Ik schrok ervan dat mijn debuut als een autobiografisch boek werd gezien"

"Ook al omdat die vraag je de vrijheid ontneemt voor het volgende boek dat je gaat schrijven. Ik schrok ervan dat mijn debuut 'Het Smelt' als een autobiografisch boek werd gezien, ik had het nooit zo genoemd. En het is ook absoluut geen autobiografisch boek. Bij mijn tweede roman 'Ik ben er niet' dacht ik: ik moet ervoor zorgen dat ze dat nu niet opnieuw gaan zeggen. Je hebt ineens minder vrijheid in dat spel met fictie en realiteit, in dat samenstellen van die collages. Dat vind ik heel jammer, dat die vraag het speelveld van de schrijver verkleint."

"Het is alsof er tijdens het lezen een bingokaart naast je boek wordt gelegd, waarbij lezers dingen gaan googelen en dan zeggen: 'Bingo! We hebben weer een overeenkomst gevonden tussen de schrijver en het boek!' Ik vind het op zich niet erg dat mensen van bepaalde dingen denken dat ze waar gebeurd zijn. Het wordt lastig wanneer ook de fictie als waargebeurd wordt gezien. Wat je verzonnen hebt wordt dan ook geprojecteerd op de personen en de dingen die je als inspiratie hebt gebruikt.

"Het gebeurde dat mijn ouders scheef bekeken werden"

In 'Het Smelt' voer ik twee ouders op en natuurlijk heb ik daarbij elementen gebruikt van mijn eigen ouders. Maar ik heb ook veel elementen toegevoegd die ik van bij andere gezinnen kende. Toch gebeurde het dat mijn ouders scheef bekeken werden omwille van wat die personages in mijn boek zeiden of deden. Na de publicatie van 'Het Smelt' is er een cameraploeg naar het dorp getrokken dat ik als blauwdruk voor mijn boek gebruikt had. Ze zijn echt bij mensen gaan aanbellen om te vragen waar bepaalde scènes uit mijn boek zich juist afspeelden. Twee jaar geleden stond er zelfs in de krant: 'Lidl uit 'Het Smelt' afgebrand.' 'Ik ben er niet' speelt zich af in Brussel, de stad waar ik woon. Ik ben nu erg op mijn hoede, ik wil niet dat er foto's worden genomen die interfereren met mijn persoonlijk leven."

"Laat dit spel gewoon bestaan je in hoofd"

"Er wordt vaak geklaagd dat schrijvers tegenwoordig allemaal navelstaarders zijn die alleen over zichzelf schrijven. Ik denk dat er vroeger evenveel autobiografisch werd geschreven, maar dat die vraag naar het autobiografische minder gesteld werd, er was meer respect voor het metier van de schrijver, voor het spel tussen fictie en realiteit. Ik begrijp de vraag dus wel, maar ik denk dat je ze eerder stilletjes aan jezelf moet stellen en niet aan de schrijver moet voorleggen. Okee, als ik bij een bevriende schrijfster iets lees over een abortus, dan wil ik graag weten of ze ook echt een abortus heeft gehad. Maar dan wil ik dat weten voor onze vriendschap, misschien is het iets dat ze mij nooit eerder heeft durven vertellen. Dan stel ik die vraag ik omdat ik mij tot die persoon moet verhouden in de werkelijkheid. Als je geen persoonlijke band met de schrijver hebt, dan is het wat mij betreft geen meerwaarde om te weten of iets wel of niet echt gebeurd is. Laat dit spel dan gewoon bestaan je in hoofd."

Als je geen persoonlijke band met de schrijver hebt, dan is het wat mij betreft geen meerwaarde om te weten of iets wel of niet echt gebeurd is.

Beluister het gesprek met Lize Spit in 'De Wereld van Sofie' via Radio 1 Select

Lees ook: