Ga naar hoofdinhoud

Luister Live

Programma's

Select

Podcasts

Alles begint bij luisteren

Radio 1 Sessies

album van de week

classic album van de week

ontbreekwoordenboek

Interne Keuken

Machiavelli is niet de immorele gangster die de geschiedenis van hem gemaakt heeft

vr 13 nov. - 11:00

Filosofe Tinneke Beeckman schreef het boek ‘Machiavelli’s Lef’. Daarin bekijkt ze zijn geschriften van naderbij. Wat blijkt? Hij is niet de immorele gangster die de geschiedenis van hem gemaakt heeft. Integendeel. Hij is een groot voorstander van vrijheid en gelijkheid en van de inperking van macht. Ze vertelt erover in ‘Interne Keuken’.
Boekcover 'Machiavelli’s lef'

In 1515 schrijft Machiavelli ‘Il Principe’, het handboek voor de gewetenloze machtswellusteling. Kort samengevat: Het doel heiligt de middelen. Wie de macht wil veroveren of aan de macht wil blijven, mag niet terugschrikken voor leugens of geweld. Daarmee beschrijft hij de politiek zoals het is, niet zoals het zou moeten zijn. Door en door cynisch dus, maar dat heeft hem wel een hele slechte reputatie bezorgd. “Machiavelli is als een duivels figuur de geschiedenis in gegaan. Meteen na zijn overlijden worden zijn boeken ook op de index van de verboden boeken geplaatst. Machiavelli is zelfs een scheldwoord”, aldus Tinneke Beeckman, filosofe.

Schaamteloos

“Er zijn in de 17de eeuw al verdedigers van de democratie die naar hem verwijzen als een grote liefhebber van de vrijheid en als iemand die veel gedaan heeft om de vrijheid in zijn land te bevorderen”, zegt Beeckman. Machiavelli was iemand van de middenklasse die niet behoorde tot de aristocratie. Hij onthulde eigenlijk ook hoe de macht in die tijd werkte. “Hij geeft voorbeelden van Pausen en wat die allemaal uithaalden. Dat is waarschijnlijk ook een van de redenen waarom hij zo gehaat was, ook door de kerk. Omdat hij op een schaamteloze manier onthuld wat die allemaal fout deden.”

Ter verdediging wordt wel eens gezegd dat hij de politiek beschrijft zoals hij is en niet zoals wij zouden willen dat het is. “Daarmee reageert hij tegen veel andere politieke denkers die volgens hem te veel vertrekken vanuit utopie. Vanuit het ideaal naar de werkelijkheid kijken en de werkelijkheid willen onderwerpen aan het ideaal. Dat loopt altijd fout af”, zegt de filosofe. “In zijn laatste hoofdstuk roept hij op tot eenheid van Italië en hoopt hij, tevergeefs eigenlijk, dat de medici of iemand anders de orde op zaken kunnen zetten.” Er was veel conflict en geweld in die tijden.

Vrijheid en onafhankelijkheid

Je zou zijn filosofie kunnen samenvatten als: jullie denken wel dat jullie vrij zijn, maar jullie zijn het niet. “Zijn werk is dus eigenlijk een soort zelfkritiek. Er is heel veel bedrog, maar ook zelfbedrog. Zijn realisme maakt dat bepaalde idealen zoals vrijheid en onafhankelijkheid van uw eigen politieke gemeenschap te kunnen bewerkstelligen”, vertelt Beeckman.

Negatieve vrijheid

Die vrijheid is dus zeer belangrijk voor hem. De filosofe onderscheidt drie soorten vrijheden. Het eerste is negatieve vrijheid. “Dat is wat we vandaag de dag vanzelfsprekend vinden en dat vanaf de 17de-18de eeuw ingang vindt. Het idee is dat je vrij bent als je niet gehinderd wordt. Je bent vrij als je kan doen wat je wilt doen binnen je mogelijkheden waarbij je zo weinig mogelijk hinder ondervindt van anderen. Je hebt dus een vrij beperkte overheid.”

Positieve vrijheid

Verder heb je nog de positieve vrijheid. “Dat zijn de denkers die vrijheid interessant vinden, maar die vrijheid schiet tekort. Je kan wel zeggen dat je niet gehinderd wordt om te studeren, maar als je het studiegeld niet kan betalen is dat wel zo. Dan heb je niks aan die negatieve vrijheid. Het is door de gemeenschap, dus samen met anderen, dat je je essentie kan verwezenlijken. Vrijheid tot de verwerkelijking van wie je bent. Het is een kritiek op de negatieve vrijheid.”

Republikeinse vrijheid

De derde en laatste vrijheid is de Republikeinse vrijheid. “Die vrijheid verondersteld helemaal geen menselijke essentie en duwt niemand naar een bepaald opzicht voor de invulling van die vrijheid. De vraag hier is: val je onder de willekeurige macht van iemand anders? Zijn er mensen die over jou iets te zeggen hebben, zonder dat je mogelijkheid hebt tot verweer? Een ander aspect is medezeggenschap over de wetten waaraan je moet gehoorzamen. Het gaat dus niet over of er veel of weinig wetten zijn. Het is geen probleem als je als burger mee iets te zeggen hebt over die wetten. 

Democratie

Eigenlijk pleit Machiavelli dus voor een democratie. Dat het volk kan meebeslissen over de wetten. “Hij heeft een enorm geloof in de mens en dat die zichzelf kan besturen en samen politiek kunnen handelen. Dat is volgens hem de beste en enige manier om een samenleving te organiseren”, besluit filosofe Tinneke Beeckman.

Lees ook:

Lees ook:

Blijf op de hoogte

Ontdek de beste podcasttips, beluister het meest recente nieuws en doe mee aan exclusieve acties.

Volg ons op
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Jobs

Privacy

Gebruiksvoorwaarden

Heb je een vraag?

Contact

Wedstrijdreglement

Logo UitInVlaanderenLogo Cim Internet