"Mensen focussen te veel op de problemen in de wereld"

Dé boodschap van het boek 'Feitenkennis'? We hebben met ons allen verkeerde cijfers en ideeën over de wereld in ons hoofd. 

Verkeerde aannames en denkfouten

Van Calmthout illustreert dit met de volgende vraag: 'Wat is de gemiddelde wereldwijde levensverwachting?' A) 50 jaar B) 60 jaar C) 70 jaar

Het correcte antwoord is C. Nochtans denken heel wat mensen dat de gemiddelde wereldwijde levensverwachting heel wat lager ligt. "Het probleem is dat wij instinctief de verkeerde dingen belangrijk vinden. We maken instinctief aannames over hoe de wereld in elkaar zit en denken dat andere mensen hetzelfde zijn als wij, terwijl dat niet zo is. Bij de vraag hierboven denken veel mensen onterecht dat in onze westerse wereld bijna iedereen 80 jaar wordt en dat in de rest van de wereld veel mensen sterven van de honger. Zo komen ze bij een gemiddelde levensverwachting van ongeveer 50 jaar', licht Van Calmthout toe. 

Ook regeringsleiders die de wereld besturen, maken snel denkfouten 

Op het 'Wereld Economisch Forum' in Davos werd dezelfde vraag gesteld en ook daar heeft het merendeel van de aanwezige regeringsleiders de vraag fout beantwoord. Ook zij schatten de toestand van de wereld veel slechter in dan de werkelijkheid. Nochtans zijn die wereldleiders wel de mensen die beslissen over zaken zoals technologie en vaccinatieprogramma's. In totaal beantwoordt slechts zo'n 15% van de mensen de vraag correct.  

Niet zwart of wit maar grijs

Er zijn een aantal oorzaken voor de foute denkbeelden die mensen hebben:

• Het kloofinstinct

"In ons hoofd is de wereld verdeeld in goed en fout, prettig en onprettig, rijk en arm, mannen en vrouwen, enzovoort. We maken tweedelingen die we makkelijk kunnen begrijpen. Maar: de meeste zaken in de wereld zijn niet of zwart of wit. Het merendeel van de gebeurtenissen in de wereld bevindt zich ergens in het grijze tussengebied, en dus in het middenstuk van een normaalverdeling." Toch denken we vaak dat het belangrijkste ofwel binnen het ene ofwel binnen het andere extreme valt: ofwel rijk ofwel arm, bijvoorbeeld. Of: 'wij' worden oud en 'zij' niet. Kloofdenken heet dat, volgens Van Calmthout.

• Het lotsinstinct

"We veronderstellen te vaak dat dingen onveranderlijk zijn. Vooral culturen en denkbeelden lijken onveranderlijk. Zo is er het vooroordeel dat mensen in de Afrikaanse cultuur op een bepaalde manier denken en ook zo zullen blijven denken."

Eenvoudige tweedelingen

Waarom maken wij die eenvoudige tweedelingen? "Het is een nuttig instinct dat ons geholpen heeft om te overleven als mensheid. Het helpt ons om te beslissen of iets goed of fout is", zegt Van Calmthout. Maar we kunnen toch niet ontkennen dat er verschillen zijn tussen bijvoorbeeld het noorden en het zuiden van de wereld? Die tweedeling lijkt op zich niet verkeerd? Van Calmthout legt uit: "er bestaan natuurlijk wel grote verschillen in de wereld. Wat we echter heel gemakkelijk doen, is de wereld op basis van slechts één kenmerk in twee delen."

"Het is belangrijk om je te baseren op wat je kunt weten en niét op wat je denkt dat je weet." En dat begint al op school: daar leren de meeste mensen hoe de wereld in elkaar zit en vormen ze hun wereldbeeld. "Maar vergeet niet om in de tussentijd de wereld in de gaten te houden want de wereld verandert! Zo is de huidige situatie van China bijvoorbeeld onvergelijkbaar met China's situatie veertig jaar geleden." 

Mensen focussen te veel op alle problemen in de wereld

Volgens Van Calmthout kan je inderdaad beweren dat er veel dingen niet deugen in onze wereld. Toch blijft de algemene wereldwijde evolutie wel positief, zegt hij. "We beseffen veel te weinig dat er ook heel wat trage, positieve evoluties bezig zijn in de wereld."

Lees ook